مشکلات صنعت شیر خشک اطفال ادامه خواهد داشت/
قدمت تولید شیر خشک کودک در کشور به 22 سال گذشته رسیده و اکنون 5 کارخانه تولید شیر خشک اطفال با ظرفیت تولیدی 126 میلیون عدد شیر خشک 400 گرمی در سال فعال‌اند. بیش از 15 سال است که به‌واسطه این کارخانه‌ها، کشور از واردات شیر خشک نوزاد بی‌نیاز شده و علاوه بر آن، محصولات تولید داخل به کشورهای عراق، افغانستان، سوریه، لبنان، امارات متحده عربی صادر می‌شدند. شوربختانه عدم مدیریت صحیح در ماه‌های گذشته منجر به واردات مقطعی و جلوگیری از صادرات این محصول در کشور شد!
میزان ارزبری تولید هر محصول شیر خشک رگولار 400 گرمی به‌طور متوسط بین 1.5 تا 1.9 دلار بسته به فرمولاسیون است در صورتی‌که میزان ارزبری این محصول در صورت واردات بین 4.5 تا 6.5 دلار برای هر بسته است.
در جدول زیر شرکت‌های تولیدکننده به همراه ظرفیت اسمی و حقیقی آن‌ها و میزان ارزبری‌شان آمده است:
| ردیف | نام شرکت | ظرفیت تولید
میلیون قوطی |
ظرفیت حقیقی
میلیون قوطی |
ارز مورد نیاز
میلیون دلار |
| 1 | بهداشت کار | 20 | 10 | 38 |
| 2 | نستله | 36 | 24 | 70 |
| 3 | پودر شیر مشهد | 40 | 38 | 75 |
| 4 | نیکسان سلامت بهبود | 10 | 2/1 | 20 |
| 5 | پگاه شهر کرد | 20 | 0 | 35 |
| جمع کل | 126 | 73.2 | 235 |
همان‌طوری‌که از جدول فوق پیداست هنوز حدود 50 میلیون عدد تولید در سال، ظرفیت خالی داریم که بیشتر از همه مربوط به شرکت‌های پگاه شهر کرد، نیکسان سلامت بهبود، بهداشت کار و نستله است.
این ظرفیت‌های خالی به‌دلایل زیر در سال 1402 مورد استفاده قرار نگرفت:
1.پگاه شهر کرد
به‌دلیل اینکه در حواله‌کرد ارز تخصیص گرفته شده در سال گذشته دچار مشکل شد و مشکل حقوقی با شرکت ارز نیکو پیدا کرد، قادر نیست به‌نام خود مواد اولیه وارد کند. پیشنهاد کارشناسان این است:
یا از طریق شرکت‌های بازرگانی دیگر، مواد اولیه‌اش را تامین کند یا توسط شرکت‌های تولیدی دیگر که پروانه تولید دارند ظرفیت این کارخانه تکمیل شود. سال گذشته چندین بار از سازمان غذاودارو، این موارد هم شفاهی و هم کتبی درخواست شده که متاسفانه مورد قبول سازمان قرار نگرفته است!
- شرکت بهداشت کار
سال 1402 با 50 درصد ظرفیت خود کار کرد! و با توجه به عدم تخصیص ارز در سال 1403 به احتمال بسیار زیاد امسال با ظرفیتی کمتر از سال گذشته کار خواهد کرد! سال گذشته سازمان غذاودارو به بهانه اینکه شرکت بهداشت کار در سال 1401 در دی ماه ارزی قابل توجه حدود 14 میلیون دلار گرفته و باید کل ارز فوق را به محصول تبدیل نماید تا در نوبت ارز قرار بگیرد، تنها به چند درخواست ارزی این شرکت پاسخ داد. این در حالی‌است که تولیدکننده، قبل از اتمام ارز دریافتی؛ حداقل 4 ماه قبل از آن؛ باید مجددا ارزدهی شود تا انبار مواد اولیه برای تولید خالی نماند.
- شرکت نیکسان سلامت بهبود
تنها حدود 10 درصد از ظرفیت تولیدی‌اش مورد استفاده قرار داد، این در حالی‌است که سازمان بهانه عدم تخصیص ارز به این شرکت را فروش سال 1401 اعلام کرده و گفته: به اندازه فروش سال گذشته به این شرکت تولیدی ارز می‌دهد. چنین استدلالی با توجه به کمبود شدید شیر خشک در ماه‌های تیر، مرداد و شهریور و فراخوان واردات 30 میلیون عددی شیر خشک از خارج از کشور با توجه به خالی بودن ظرفیت تولیدی این شرکت و باقی تولیدکنندگان عجیب بود!
- شرکت نستله
در مقاطعی بسیار کوتاه -حدودا یک ماه (امرداد 1402)- مشکل ارسال ارز به خارج از کشور پیدا کرد که بلافاصله پیشنهاد ارسال ارز توسط دیگر شرکت‌های تولیدی یا بازرگانی برای واردات مواد اولیه خود را به سازمان داد که مورد قبول سازمان قرار نگرفت! همین باعث شد ظرفیت 36 میلیون عدد این شرکت کامل مورد استفاده قرار نگیرد!
در ادامه به مشکلات این صنعت اشاره می‌کنیم.
شرط جدید برای تخصیص ارز
بعد از چند ماه از عدم تخصیص ارز به این صنعت، سازمان غذاودارو شرطی جدید را برای تخصیص ارز گذاشته است.
تنها به درخواست شرکت‌هایی که ماده اولیه خود را به‌صورت حداقل اسناد یا به‌صورت اعتباری و قرض از تولیدکننده‌ی خارجی وارد گمرک نموده‌اند، رسیدگی می‌شود.
تنها دو شرکت نستله و پودر شیر خشک مشهد که مبلغی قابل توجه و بودجه برای خرید مواد اولیه با حداقل اسناد توسط تامین‌کننده خارجی خود دارند، می‌توانند مواد اولیه خود را به‌صورت قرضی و بدون انتقال ارز وارد نمایند و باقی تولیدکنندگان دارای چنین توانایی نیستند و مثل سال‌های گذشته باید تخصیص ارز صورت بگیرد تا مواد اولیه وارد کنند.
برای همین، امسال پیش‌بینی می‌شود وضعیت موجودی مواد اولیه تولید در شرکت‌های تولیدی بدتر از سال گذشته باشد و این شرکت‌ها با تعطیلی بیشتر نسبت به سال گذشته مواجه شوند، جهت اطلاع شرکت بهداشت کار، بیش از یک ماه به‌خاطر عدم وجود ماده اولیه کاملا تعطیل بود و اکنون فقط دو ماه، ماده اولیه در انبار دارد.
قیمت‌گذاری کارشناسی نشده بعد از تغییر نرخ ارز ترجیهی
بعد از تغییر نرخ ارز ترجیهی از 4200 تومان به 28500 تومان که یک‌باره و در انتهای آبان ماه سال گذشته انجام شد، سازمان غذاودارو بدون اخذ مدارک قیمت‌گذاری تنها با در نظر گرفتن اختلاف ارز ترجیهی جدید و قدیم و میزان ارزبری هر شرکت به اصلاح قیمت محصولات پرداخت که نهایتا منجر به اضافه شدن تنها 35 هزار تومان به هر محصول شد. قیمت مواد اولیه حدودا هفت برابر شد، اما قیمت محصولات از حدود 70 هزار تومان به 105 هزار تومان رسید که منجر به تولید سربه سر و زیان بعضی از برندها در آبان ماه سال گذشته گردید. اصرار سازمان غذاودارو به عدم اصلاح رسیدگی به درخواست‌های مکرر تولیدکنندگان داخلی جهت بررسی قیمت شیرخشک اطفال، و اینکه در بهمن ماه به قیمت‌ها رسیدگی خواهد شد، باعث وارد آمدن خسارت‌های سنگین به تولیدکنندگان شد. نهایتا تا خرداد ماه 1403 یعنی بعد از گذشت 6 ماه، هنوز به درخواست شرکت‌ها رسیدگی نشده است!
اکنون قیمت تولیدکننده حدود 105 تا 110 هزار تومان، قیمت پخش به داروخانه حدود 120 تا 130 هزار تومان، و قیمت داروخانه به مصرف‌کننده حدود 140 تا 145 هزار تومان است، که برای تولیدکننده در ماه خرداد 1403 با زیان 15 درصدی همراه است.
اینکه این زیان از کجا به 15 درصد رسیده در ادامه گزارش و مورد بعدی به آن پرداخته می‌شود.
فشار نقدینگی به تولیدکنندگان به‌خاطر عدم پرداخت بدهی بیمه سلامت به داروخانه‌ها
بعد از تغییر نرخ ارز ترجیهی، سازمان غذاودارو برای حفظ قیمت محصول نهایی برای مصرف‌کننده با قیمت قبل (یعنی 70 هزار تومان) عنوان کرد که داروخانه از خانواده‌ها همان 70 هزار تومان را دریافت کند و مابقی آن را از بیمه سلامت دریافت نماید. عدم پرداخت به‌موقع به داروخانه‌ها و بدهی چند ماهه بیمه سلامت به داروخانه‌ها باعث شد داروخانه‌ها از خرید شیر خشک جلوگیری کنند. سازمان غذاودارو به‌جای پیگیری موضوع در جهت تسریع بیمه سلامت نسبت به پرداخت مابه‌التفاوت مذکور، شرکت‌های تولیدکننده را مکلف نموده که تسویه حساب وجه حاصل از فروش محصولات خود را با 3 ماه تاخیر نسبت به روند قبلی، از شرکت‌های پخش دریافت کنند تا بدین ترتیب تسویه حساب شرکت‌های پخش با داروخانه‌ها نیز با چند ماه اضافه تاخیر صورت پذیرد. در واقع بار مالی ناشی از ترک فعل بیمه سلامت، به تولیدکننده منتقل شده است و این هزینه علاوه بر مواردی است که در اثر کمبود نقدینگی از بابت خرید مواد اولیه بر شرکت تولیدکننده وارد می‌شود.
اینک مدت زمان بازگشت وجه حاصل از فروش شیر خشک در داروخانه‌ها به تولیدکننده به 5 تا 6 ماه افزایش یافته است.
با توجه به تورم فعلی، این توافق‌نامه حدود 12 تا 15 درصد زیان برای تولیدکنندگان ایجاد نموده است.
شرط جدید برای صادرات شیر خشک
تولیدکنندگان شیر خشک نوزاد صادرات خود را با ورود موقت مواد اولیه انجام می‌دهند به این معنی که مشتری هزینه مواد اولیه را خود متقبل شده و هیچ‌گونه ارزی اعم از ترجیهی یا آزاد برای تولید محصول صادراتی از داخل کشور مصرف نمی‌شود. همان‌گونه که شرح داده شد، ظرفیت بسیاری از تولیدکنندگان خالی است و اگر سر جمع حساب کنیم نزدیک به نیمی از ظرفیت کل تولیدکنندگان خالی است، در این وضع سازمان غذاودارو شرطی جدید گذاشته که شرکت تولیدی حتما باید به اندازه 3 ماه فروش خود در انبار ذخیره داشته باشد، که سازمان پروانه بهداشتی را برای محموله صادراتی ناشی از ورود موقت، صادر کند. اکنون عدم صدور پروانه بهداشتی توسط سازمان غذاودارو برای محموله‌های صادراتی باعث شده که تولیدکنندگان علاوه بر از دست دادن مشتریانی که سال‌ها برای به‌دست آوردن آن‌ها و حفظ‌شان هزینه کرده‌اند، ظرفیت خالی خود را هم نتوانند پر کنند. با توجه به اینکه این صنعت هیچ ارزی برای صادرات مصرف نمی‌کند می‌تواند از منشا صادرات برای کشور ارزآور باشد و هر شرکت بتواند حداقل کمی از نیاز ارزی خود را با صادرات پوشش دهد.
فشار نقدینگی خرید مواد اولیه به‌خاطر تغییر نرخ ارز
بعد از تغییر نرخ ارز ترجیهی از 4200 تومان به 28500 تومان که هفت برابر شده است، نیاز نقدینگی در سال 1403 برای خرید همان مقدار مواد اولیه در سال 1402 هفت برابر است. برای حل این مشکل پیشنهاد کارشناسان در نظر گرفتن اعتبار 9 ماهه برای خرید ارز مورد نیاز در بانک عامل است. به این معنی که خرید وجه ریالی ارز مورد نیاز 9 ماه بعد از ارسال آن به تامین‌کننده خارجی به بانک عامل صورت پذیرد.
کاهش حقوق گمرکی و ارزش افزوده
امسال با مصوبه هیئت وزیران شیر خشک کامل وارداتی شامل کاهش حقوق گمرکی و ارزش افزوده شد، اما مواد اولیه تولیدکنندگان شامل این مصوبه نبودند! که با پیگیری‌های انجام شده عنوان شد بوده و از قلم افتاده‌اند! معذالک این عدم دقت باعث شد هزینه‌های تولید ناشی از پرداخت حقوق گمرکی و ارزش افزوده نسبت به محصول کامل وارداتی بیشتر باشد.
واردات شیر خشک شرکت‌های فوریتی توسط فراخوان و جلسات بازخوانی سازمان غذاودارو
با عدم تخصیص ارز در 6 ماهه اول سال گذشته و کمبود شیر خشک ناشی از کاهش تولید، به‌جای تامین ارز تولیدکنندگان فراخوان 30 میلیون عدد شیر خشک اطفال داده شد که در این فراخوان به 7 شرکت فوریتی اجازه واردات 14 میلیون قوطی داده شد.
ارزبری شیرهای وارداتی 2.5 برابر تولید داخل است بعلاوه برای حفظ قیمت نهایی برای مصرف‌کننده، نزدیک به دو برابر از جیب بیمه سلامت برای کنترل قیمت سوبسید پرداخت می‌شود.
سازمان همچنان در جلسات بازخوانی و برنامه‌ریزی تامین شیر خشک کشور از 7 شرکت واردکننده فوریتی همواره دعوت می‌کند و به تولیدکنندگان در نامه‌های خود جمله‌ای دارد که تکرار می‌شود؛ اگر ما نتوانیم به تعهدات خود عمل کنیم، سازمان اقدامات لازم جهت تامین نیازهای مردم شریف را در دست اقدام خواهد داشت! در این مطلب، قصدی نیست مگر یک تهدید برای واردات محصول ساخته‌شده که به‌جای حل مشکلات تولید، دلیلی برای واردات به‌وجود می‌آورد. به‌راستی چرا؟ مگر تولیدکننده هدفی جز تولید دارد؟
راه حل‌های پیشنهادی کارشناسان:
- تامین ارز بدون پیش‌شرط (فقط برای حداقل اسناد برداشته شود)، تا از ظرفیت تمام تولیدکنندگان داخلی برای تامین بازار استفاده شود. تامین ارز به اندازه کافی و در دوره‌های منظم انجام بپذیرد که تولیدکنندگان قدرت برنامه‌ریزی تامین بازار را پیدا کنند.
- قیمت‌گذاری به‌صورت کارشناسی و بر اساس مستنداتی که تولیدکنندگان ارائه داده‌اند و به‌روز است انجام شود، از آن‌جایی‌که تمام هزینه‌های تولید این صنعت با قیمت آزاد است و فقط مواد اولیه داخل قوطی محصولات با ارز ترجیهی وارد می‌شود و ملزومات بسته‌بندی همه آزاد حساب می‌شوند و تامین مالی تولیدکنندگان با هزینه‌های بانکی سرسام آور متناسب با تورم امسال انجام می‌شود، طی زمانبندی‌هایی که هزینه‌ها باعث افزایش بیش از 10 درصد محصول می‌شود قیمت‌گذاری انجام شود.
- قیمت محصول نهایی بدون دخالت سازمان‌های بیمه‌گر (که سابقه خوبی در زمینه تسویه با داروخانه‌ها ندارند و همیشه بدهکار داروخانه‌ها هستند) انجام شود. پیشنهاد می‌شود سوبسید به‌جای تولیدکننده یا داروخانه‌ها به مصرف‌کننده یعنی خانواده‌ها به‌صورت مستقیم با راهکاری که خود وزارت کشور یا صنعت صلاح می‌دانند انجام شود. اصلاح قیمت محصول نزدیک به قیمت محصولات مشابه در کشورهای همسایه از قاچاق محصول به این کشورها جلوگیری کرده، و از مصرف بی‌رویه محصول در داخل کشور هم جلوگیری شده و از حیف‌ومیل هزینه از جیب بیت‌المال و تولیدکننده به دلال‌ها و واسطه‌ها جلوگیری می‌شود.
اکنون داروخانه‌ها شیر خشک را با قیمت آزاد و بدون کد ملی به‌راحتی و با هر تعداد که مشتری بخواهد در اختیارش قرار می‌دهند، قیمت شیر خشک داخلی نسبت به کشورهای همسایه حداقل نصف است؛ که این انگیزه‌ی قاچاق و مصرف معکوس را بالا می‌برد. با اصلاح قیمت و دادن سوبسید به مصرف‌کننده واقعی از قاچاق معکوس و مصرف بی‌رویه جلوگیری به‌عمل خواهد آمد.
با این راه‌کار مدت بازپرداخت داروخانه‌ها با پخش‌های دارویی اصلاح شده و تولیدکننده زودتر به نقدینگی خود می‌رسد.
- سازمان غذاودارو گواهی بهداشتی محموله‌های صادراتی ناشی از ورود موقت را بدون پیش شرط صادر کند.
- با همکاری بانک مرکزی و دستور به بانک‌های عامل تنفس 9 ماهه جهت خرید ارز تخصیص داده شده به تولیدکنندگان داده شود تا بتوانند کمبود نقدینگی ناشی از تغییر نرخ ارز ترجیحی را جبران کنند.
- کاهش حقوق گمرکی و ارزش افزوده شامل حال مواد اولیه تولیدکنندگان شیر خشک نوزاد شود.
- با توجه به نام‌گذاری سال مبنی بر جهش تولید، ظرفیت دو برابری تولید شیر خشک اطفال نسبت به مقدار مصرف داخل کشور و ارزبری 2.5 برابری محصول شیر خشک وارداتی و مصرف دو برابری سوبسید، تامین بازار شیر خشک نوزاد منحصرا از کارخانه‌های تولیدی داخلی انجام شود.
/انتهای پیام/
