آغاز دوران حکمرانی و تحول دیجیتال سلامت

از برنامه جدید NHS انگلستان (10 Year Health Plan for England) چه می‌دانیم؟/ 

علی وحدتی: برنامه ده‌ساله جدید NHS انگلستان با شعار Fit for the Future  اوایل ژوئیه ۲۰۲۵ توسط نخست‌وزیر در پارلمان ارائه شد و در نهایت با اصلاحات جزئی تصویب شد. به گفته وزیر بهداشت انگلستان این سند یک تغییر رویکرد بی‌سابقه و خروج از مسیر سنتی سیستم سلامت ۷۷ ساله بریتانیا است. سند نهایی حاصل بزرگ‌ترین گفت‌وگو و مشارکت عمومی تاریخ NHS است که طی ۸ ماه، بیش از ۲۵۰ هزار نظر و ایده از مردم، کارکنان و رهبران حوزه سلامت جمع‌آوری شد تا نظام سلامت برای آینده‌ای پایدار، پاسخ‌گو و داده‌محور بازطراحی شود.

بحران ساختاری و عوامل انباشت‌شده

نظام سلامت بریتانیا در سال‌های اخیر با چالش‌هایی متعدد دست و پنجه نرم می‎کرد. در دهه‌های اخیر، ضعف‌های متعدد زیرساختی و مدیریتی باعث شده بود که عملاً تجربه‌ی بیماران از دریافت خدمات بهداشت و سلامت در موقعیتی شکننده‌ قرار بگیرد.

صف‌های انتظار طولانی برای خدمات بیمارستانی و مراقبت‌های جامعه‌محور، دشواری روزافزون در دسترسی به پزشکان خانواده و خدمات دندانپزشکی، فرسودگی و کاهش انگیزه نیروی انسانی و پایین‌تر بودن نتایج درمانی در بحران‌هایی همچون سرطان نسبت به کشورهای پیشرو برخی از مهم‌ترینِ این چالش‌ها به‌شمار می‌روند. این مجموعه بحران‌ها، همراه با پیری جمعیت و افزایش هزینه‌های مداخلات پزشکی و دارویی، کارآمدی و حتی فلسفه خدمات همگانی NHS را به چالش کشیده است.

سه تغییر بنیادین: مسیر گذار NHS

در همین راستا سندی جدید که به تازگی به تصویب رسیده است؛ سه تغییر بزرگ را پیشنهاد می‌دهد که ماهیت و مدل خدمات NHS را بازتعریف می‌کند:

از بیمارستان به جامعه (Hospital to Community): عبور از رویکرد سنتی بیمارستان‌محور به سمت خدمات سلامت محله (Neighborhood Health Service) که محور آن، تیم‌های یکپارچه و میان‌رشته‌ای سلامت است. در واقع NHS به دنبال این است که مراقبت را تا حد ممکن به خانه و محله مردم بیاورد و دسترسی روزمره و پیوسته را جایگزین صف‌های انتظار فرساینده کند.

از خدمات آنالوگ به دیجیتال (Analogue to Digital): پذیرش فناوری به‌عنوان ابزار کلیدی عدالت و کارآمدی و هم‌راستا شدن با روندهای جهانی سلامت دیجیتال در دستور کار قرار دارد. به‌کارگیری اطلاعات تولید شده توسط این فناوری‌های دیجیتال، مدیریت تصمیم‌ها و رصد شاخص‌های سلامت را مبتنی بر داده خواهد کرد.

از بیماری به پیشگیری (Sickness to Prevention): برنامه جدید به دنبال انتقالِ تمرکز از درمانِ صرفِ بیماری و مداخلات پسینی به اقدامات پیش‌دستانه، تغییرات سبک زندگی و توجه به عوامل اجتماعی موثر بر سلامت(SDHs) است. غربالگری، آموزش و دسترسی آسان به خدمات سلامت عمومی در سطح محله‌ نقش محوری در ارتقای عدالت و کاهش آمار شیوع بیماری‌های پرهزینه ایفا می‌کنند.

حوزه‌های تحول کلیدی در راستای حفاظت از پایداری مالی سیستم NHS

در این برنامه، پنج محور تحول معرفی شده‌اند که هم پتانسیل رقم زدن تغییرات عمده در نظام سلامت را دارند و هم به صورت همزمان جلوی هدررفت منابع مالی NHS را می‌گیرند و هزینه‌های مالی و منابع انسانی را کاهش می‌دهند:

۱. ورود هوش مصنوعی به سطوح مختلف برای افزایش بهره‌وری، پشتیبانی از انتخاب بیماران و آزادسازی زمان نیروی انسانی.

۲. به‌کارگیری فناوری‌های پوشیدنی‌(Wearables) و تبدیل این دستگاه‌ها به استاندارد در فرآیندهای پیشگیری، مدیریت و درمان بیماری‌ها.

۳. استفاده از داده‌های بیماران برای ایجاد یک بانک داده تجمیعی، با جریان اطلاعات یکپارچه و امن به منظور امکان تشخیص زودهنگام‌تر و ارتقای تحقیقات سلامت.

۴. کاربست علم ژنتیک و فناوری‌های ژنومیک برای مراقبت پیش‌نگرانه و شخصی‌سازی‌شده از بدو تولد

۵. بهره‌گیری از تکنولوژی رباتیک برای افزایش دقت فرآیندها و متحول‌سازی مراقبت‌های بیمار از جراحی تا توان‌بخشی و حتی توزیع دارو.

فناوری‌های مذکور سه دستاورد کلیدی خواهند داشت:

• برای بیماران، زمینه مراقبت‌های شخصی‌سازی‌شده‌تر، پیشگیری دقیق‌تر و دسترسی به اطلاعات و ابزارهای لازم جهت مشارکت فعال‌تر در روند درمان را فراهم می‌کنند.
• برای نظام سلامت NHS، فرصت ارائه خدمات مدرن‌تر و کارآمدتر از طریق ساده‌سازی فرآیندها و بهینه‌سازی مسیرهای بالینی را به ارمغان می‌آورند.
• از منظر اقتصادی، حمایت از شرکت‌های نوآور موجب جذب سرمایه‌گذاری خصوصی، تقویت کسب‌وکارهای بریتانیایی و ایجاد صدها شغل جدید در بریتانیا خواهد شد.

چشم‌انداز ۲۰۳۵ NHS به دنبال این است که بریتانیا به رهبر جهانی در تحول دیجیتال سلامت بدل شود و الگوهای نوسازی سلامت را برای خودش و حتی فراتر از مرزهای ملی ارائه کند.

تحول دیجیتال: تصویر آینده نظام سلامت انگلستان

NHS به شکل هدفمند بر حرکت به سمت سلامت دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کند تا هم دسترسی و هم کیفیت خدمات را به سطحی فراتر از گذشته برساند. می‌توان اینگونه برداشت کرد که پرونده الکترونیک سلامت واحد (single patient record) زیرساخت اصلی است که داده‌های موجود در سیستم را تبدیل به بستر تصمیم‌سازی، پیشگیری و حکمرانی یادگیرنده خواهد کرد. هدف، ساخت یک «سیستم سلامت یادگیرنده» است؛ سیستمی که بر اساس داده‌ها به‌طور مستمر اصلاح شود، تجربه‌های شکست و موفقیت را تحلیل کند و تصمیمات را در سطح خرد و کلان به روز کند.

نقش و جایگاه داروساز داروخانه در چشم انداز 2035 : مقایسه‌ای بین انگلستان و ایران

در روند تحول «خدمات سلامت محله» در انگلستان، داروخانه‌ها دیگر محدود به تهیه و توزیع دارو نبوده، بلکه به بازیگری کلیدی در تیم چندرشته‌ای سلامت جامعه تبدیل می‌شوند. طی پنج سال آینده، داروسازان جامعه‌محور قادر خواهند بود به‌طور مستقل برای برخی شرایط پزشکی نسخه‌نویسی کنند و نقشی مؤثر در پیشگیری و مدیریت بیماری‌های مزمن ایفا کنند. همچنین دامنه خدمات بالینی داروخانه‌ها با ارائه مشاوره، خدمات غربالگری بیماری‌های قلبی و دیابتی، و مشارکت فعال در واکسیناسیون (از جمله واکسن HPV برای افرادی که در مدرسه دریافت نکرده‌اند) گسترشی قابل توجه می‌یابد. این نقش‌آفرینی باعث ارتقای رضایت و دسترسی بیماران و افزایش پایداری مالی نظام سلامت خواهد شد.

در همین راستا، داروخانه‌ها به سامانه‌ی پرونده الکترونیک سلامت یکپارچه متصل می‌شوند تا زنجیره مراقبت پیوسته‌تر و هماهنگ‌تری میان پزشکان، داروسازان و بیماران فراهم گردد. دسترسی به خدمات داروخانه هم به شکل حضوری و هم مجازی توسعه یافته و فناوری‌هایی مانند توزیع روباتیک و مدل‌های پیشرفته لجستیک برای افزایش سرعت و کیفیت خدمات به‌کار گرفته خواهد شد. ارتقاء نقش داروخانه‌ها در حوزه سلامت زنان (عرضه رایگان قرص اورژانسی، ارائه واکسن HPV) و مشارکت در حوزه سلامت عمومی (واکسیناسیون، غربالگری) نشان می‌دهد داروخانه دیگر صرفاً محل دریافت دارو نیست، بلکه نقطه تلاقی تحول بالینی، دیجیتال و اجتماعی است.

این الگو، در راستای بازتعریف نقش داروخانه‌ها در ایران، با هدف افزایش کارآمدی و تعمیق پیوند نهاد داروخانه و مراقبت اولیه، درس‌هایی قابل‌تامل دارد. نظام دارویی ایران هنوز با ساختار تیم‌محور و داده‌محور فاصله دارد؛ خدمات پزشکی عمدتاً به شکل جزیره‌ای ارائه شده و اتصال مؤثر بین داروخانه و سایر حوزه‌ها و اعضای تیم سلامت تحقق نیافته است.

عبور از گذشته، پذیرش تغییر و حرکت به سمت حکمرانی یادگیرنده

برنامه‌ی ده ساله پیش بیش از هر چیز بر ضرورت تغییر بنیادین در حکمرانی سلامت تأکید دارد؛ عبور از تکرار الگوهای گذشته و ورود جدی به عصر داده، شفافیت، یادگیری مستمر و پاسخگویی اجتماعی. موفقیت این برنامه وابسته پذیرش مسئولیت‌های جدید از سوی همه بازیگران نظام سلامت است. برخلاف رویکردهای سنتی، مسیر پیش‌روی NHS در آینده ترکیبی است از تجربه و تحلیل داده، یادگیری از موفقیت‌ها و ناکامی‌ها و اتخاذ تصمیمات بر پایه شواهد دنیای واقعی(Real world evidence). در پایان بنظر می‌رسد این همان مسیری است که نظام سلامت ایران در راستای توسعه و ارتقای خود، ‌باید با رویکردی آینده‌نگرانه، بومی و تدریجی آغاز کند و در راستای آن گام بردارد.

/انتهای پیام/