گزارش هشتادوسومین دوره کنگره بین‌المللی fip/
علی وحدتی: امسال هشتادوسومین دوره کنگره سالیانه داروسازی و علوم دارویی زیرنظر فدراسیون بین‌المللی داروسازی(FIP) از 31 آگست تا 3 سپتامبر در کپنهاگ دانمارک برگزار شد. به این بهانه مشاهداتم را در قالبِ یک گزارش کوتاه ارائه می‌کنم.
- خبری از داروسازان و دانشجویان داروسازی ایرانی نبود! از میان ۳۴۵۵ شرکت‌کننده از بیش از 100 کشور، جمع ایرانیان حاضر به ۱۰ نفر هم نمی‌رسید که از این تعداد نیز تنها دو یا سه نفر از داخل ایران در کنگره حضور داشتند.
مسلما هزینه‌های سفر و چالش‌های دریافت ویزا یک مانعِ کلیدی به‌حساب می‌آید. داروسازِ جوانی را می‌شناختم که در خودِ FIP سِمت داشت و باید در کنگره حاضر می‌شد و مبحثی ارائه می‌داد. ویزایش نرسید و نتوانست حضور پیدا کند.
- از عواملِ خارجی که گذر کنیم؛ خبری از تبلیغِ چنین رویدادهایی در سطح دانشگاه هم نیست. نه در محافلِ دانشجویی و نه در سطح استادان. تنها یک خبر روی سایتِ دانشکده داروسازی دانشگاه تهران از ثبت‌نام کنگره کار شده. جا دارد این بی‌انگیزگی و عدم‌تمایل برای حضور در مجامع تخصصی بین‌المللی مطالعه و عارضه‌یابی شود.
- برخلافِ جوِ حاکم در ایران، استادان دانشگاه و انجمن‌های داروسازی کشورهای دیگر، پرتعداد حضور داشتند و تیم‌های بزرگی تشکیل داده بودند. هندی‌ها که پا را فراتر گذاشته، مانند مراسم افتتاحیه المپیک، با کت و شلوار یکدست حاضر شده بودند!
- در بعد آموزشی تنها دو دانشگاه در دانمارک رشته داروسازی دارند. این دو روی هم سالانه حدود 300 نفر دانشجوی داروسازی تربیت می‌کنند. از لحاظ آموزشی دوره داروسازی متشکل از 3 سال کارشناسی بعلاوه 2 سال کارشناسی ارشد است و خبری از دکترای عمومی مثل ایران نیست.
- 60 الی 70 درصد فارغ‌التحصیلان داروسازی وارد صنعت سلامت می‌شوند. سهم داروخانه شهری و بیمارستانی هم از فارغ‌التحصیلان با حدود 15-20 درصد برابر است.
- غول‌های صنعت داروی دانمارک (نوونوردیسک، لئوفارما و لاندبک) هماهنگی و تعامل بالایی با دانشکده‌های داروسازی این کشور دارند. بسیاری از پایان‌نامه‌ها با حمایت مالی همین شرکت‌ها و در راستای حل نیازها و چالش‌های واقعی صنعت تعریف و اجرا می‌شوند. دستگاه‌های قدیمی این شرکت‌ها به آزمایشگاه‌های دانشکده منتقل می‌شود و برنامه‌های کارآموزی مشخصی برای دانشجویان داروسازی تازه فارغ‌التحصیل دارند.
- در جدیدترین همکاری بین شرکت‌ها و دانشکده داروسازی؛ قرار هست یک مرکز آموزش علوم داده در علوم دارویی(Center for Pharmaceutical Data Science Education) تا سال 2030 افتتاح شود و رشته‌ای جدید تحت عنوان علوم داده در داروسازی در مقطع کارشناسی ارشد ارائه شود.
- تاکید استادان مطرح دانشکده‌های داروسازی در کنگره، تربیتِ دانشجویانِ سه‌زبانه (Trilingual) داروسازی بود. منظور از سه‌زبانه این نیست که علاوه بر زبان مادری دو زبان دیگر یاد بگیرند. مراد این است که یک داروساز مدرن، علاوه بر دانش تخصصی، باید به زبان کسب‌وکار و کارآفرینی و همچنین زبان هوش مصنوعی و سلامت دیجیتال مسلط باشد تا بتواند با تلفیق این سه، ارزش‌آفرینی کند.
- صنعت سلامت در دانمارک حدودا 7 درصد GDP و 20 درصد صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد. بازیگر اصلی این صنعت هم شرکت نوونوردیسک است. ارزش بازار نوو نوردیسک حتی از کل تولید ناخالص داخلی دانمارک نیز فراتر رفته است؛ به بیان دیگر، بهای این شرکت در بازار بورس بیش از مجموع ارزش همه کالاها و خدمات تولیدشده در دانمارک است.
- این غولِ داروسازی دانمارک، اکنون با شرایطی چالشی دست و پنجه نرم می‌کند. مدیرعامل جدید (که از قضا ایرانی‌اصل است)، به‌تازگی در پستی از یک «لحظه حیاتی» برای این شرکت خبر داده و از یک طرح تحول گسترده پرده‌برداری کرده است. هدف این طرح، ساختن سازمانی «متمرکزتر و چابک‌تر» است که بتواند سریع‌تر حرکت کرده و درمان‌های پیشگامانه‌اش را به دست بیماران بیشتری در سراسر جهان برساند. اما نکته تأمل‌برانگیز اینجاست که این تحول، هزینه‌ی سنگینی دارد. قرار است در این برنامه، حدود ۹۰۰۰ موقعیت شغلی از مجموع بیش از ۷۸ هزار نیروی کار این شرکت در سراسر جهان حذف شود.
دلیل این تصمیم قاطع، آن‌طور که ذکر شده، رشد سریع بازار دیابت و چاقی و لزوم حفظ جایگاه رهبری در این حوزه است. به نظر می‌رسد نوو نوردیسک قصد دارد با کوچک‌سازی و تمرکز مجدد منابع بر تحقیق و توسعه و ابتکارات تجاری، خود را برای رشد آینده آماده کند.
- یکی از بحث‌های داغ کنگره، انقلاب هوش مصنوعی بود. برخلاف تصور عمومی، تأکید بر این بود که AI قرار نیست جایگزین داروساز شود. هوش مصنوعی می‌تواند به ما در پایش اثربخشی و ایمنی داروها کمک کند، اما هرگز جایگزین شمّ بالینی، همدلی و آن ارتباط انسانی که یک بیمار مضطرب در داروخانه به آن نیاز دارد، نخواهد شد. در نهایت، این تعامل انسانی است که به درمان معنا می‌بخشد و نقش داروساز را بی‌بدیل می‌کند.
- چالش‌های اقتصادی داروخانه‌ها یک بحث جهانی است. در کنگره به چند راهکار کلیدی برای پایداری داروخانه‌ها اشاره شد: تغییر مدل درآمدی از «محصول‌محور» به «خدمت‌محور»، ایجاد سیستم نوبت‌دهی برای مشاوره (appointment-based model)، استفاده هوشمندانه از فناوری برای بهینه‌سازی فرآیندها و گسترش سبد خدمات داروخانه.
- مدیرکل سازمان بهداشت دانمارک، در سخنرانی خود به اصلاحات ساختاری نظام سلامت این کشور اشاره کرد و گفت که داروسازان در قلب این اصلاحات برای تقویت مراقبت‌های اولیه قرار دارند. او اعتراف کرد که داروسازان یک «راه‌حل کمتر استفاده‌شده» برای پیشگیری از بستری‌های بیمارستانی و کاهش عوارض دارویی هستند. حرف حسابش این بود: وقتی هزینه‌های دارویی در حال افزایش است، پرداخت پول به داروساز برای پیشگیری از مشکلات، یک اقدام لوکس نیست، بلکه ارزان‌ترین اهرم ممکن در نظام سلامت است.
- سواد سلامت یک حق انسانی است و داروسازان بهترین موقعیت را برای ارتقای آن در جامعه دارند. استفاده از ابزارهای ساده و کاربردی مانند اینفوگرافیک‌ها، راهنماهای دارویی به زبان ساده و روش آموزش معکوس(Teach back method) برای توانمندسازی بیماران بسیار کلیدی است.
- یکی از موضوعاتی که به کرات تکرار شد، نقش داروسازان در مقابله با مقاومت میکروبی بود. نماینده WHO در قاره اروپا از داروسازان خواست که نسخه‌های غیرمنطقی آنتی‌بیوتیک را به چالش بکشند. او جمله‌ی جالبی گفت: «داروسازان فقط توزیع‌کننده آنتی‌بیوتیک نیستند، بلکه تضمین‌کننده اثربخشیِ آینده آن‌ها هستند.»
- مصرف همزمان چندین دارو (Polypharmacy) در سالمندان به یک «پاندمی جهانی» تشبیه شد که کیفیت زندگی را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. رویکرد جدید این است که درمان‌ها باید با اولویت‌های بیمار، امید به زندگی و اصول پزشکی مبتنی بر شواهد همسو شوند، نه اینکه صرفاً به شکل رباتیک از گایدلاین‌ها پیروی کنیم.
- فرصت‌های حاصل از ارائه تست‌های تشخیصی در محل مراقبت یا همان Point-of-Care Testing در داروخانه‌ها بسیار مورد توجه بود. این تست‌ها (مانند کنترل HbA1c، کلسترول یا تشخیص سریع عفونت استرپتوکوکی) نه تنها به پایداری مالی داروخانه کمک می‌کنند، بلکه ارزش داروساز را در کاهش بار نظام سلامت به نمایش می‌گذارند و اعتماد بیمار را جلب می‌کنند. حتی بعضی شرکت‌ها به تبلیغ محصولات خود در این حوزه پرداخته بودند.
- در نهایت، یک بحث مهم در حوزه آموزش این بود که برنامه‌های درسی نباید فقط بر دانش دارویی تمرکز کنند. توسعه شایستگی‌های بین‌رشته‌ای مانند مهارت‌های ارتباطی، سواد رسانه‌ای، اخلاق حرفه‌ای و تفکر انتقادی ضروری است. این مهارت‌ها تضمین می‌کنند که فارغ‌التحصیلان داروسازی افرادی تاب‌آور، چابک و سازگار باشند که می‌توانند در محیط‌های مختلف کار کرده و از فرصت‌های شغلی بهتر بهره‌مند شوند.
/انتهای پیام/
