تاب‌آوری در صنعت سلامت/
دکتر ابراهیم اسکندری: صنعت داروسازی نقشی مهم در حفظ امنیت سلامت جهانی، به‌ویژه در طول بحران‌هایی مانند بیماری‌های همه‌گیر، بلایای طبیعی، تنش‌های ژئوپلیتیکی یا اختلالات زنجیره تأمین ایفا می‌کند، با توجه به اینکه کشور سال‌ها در شرایط تحریم و چالش‌های اقتصادی است و رخداد جدید جنگ هم بر این بحران افزوده شده، بنابراین می‌توان مدعی بود که پایداری صنعت داروسازی امری حیاتی‌است. بدیهی است که در هنگام وقوع بلایا، از جمله شیوع بیماری‌های واگیردار، حوداث صنعتی، بلایای طبیعی، رخدادهای انسانی یا جنگ، اهمیت دسترسی به داروها و تجهیزات پزشکی مصرفی برجسته‌تر می‌شود. بنابراین برای عبور در شرایط بحران نیاز است صنعت تاب‌آوری در مقابل ریسک‌ها را از خود نشان دهد.
سوال از سیاست‌گذار این است که تاب‌آوری صنعت داروسازی چطور بوده است و برای بهبودش، چه اقداماتی باید انجام داد؟ با توجه به تجربه همه‌گیری کووید19 و بسیاری از بلایای طبیعی که تقریبا در 50 سال گذشته در کشور رخ داده است، به‌نظر می‌رسد صنعت به آن بلوغ کافی در تاب‌آوری دست یافته باشد، وگرنه که در مقابل نبود استراتژی و دستورالعمل‌های مناسب این شرایط، آسیب‌هایی جدی به حوزه سلامت کشور وارد می‌شد.
***
ابتدا بیایید تعریفی از تاب‌آوری ارائه دهیم، تاب‌آوری توانایی یک سیستم، سازمان یا فرد برای مواجهه، سازگاری و بازیابی از اختلالات یا رویدادهای نامطلوب است، در حالی که به‌طور موثر به عملکرد خود ادامه می‌دهد. حال می‌توان این تعریف را به صنعت داروسازی هم بسط داد: ظرفیت سیستم‌های دارویی – شامل تولید، زنجیره‌های تأمین، چارچوب‌های نظارتی و نیروی کار – برای جذب شوک‌هایی مانند بیماری‌های همه‌گیر، تنش‌های ژئوپلیتیکی یا بلایای طبیعی، در عین حفظ دسترسی به داروهای ضروری، تضمین کیفیت و ایمنی و بازیابی سریع از شکست‌ها.”
بنابراین در شرایط بحرانی چالش‌های اساسی برای صنعت با توجه تعریف ارائه شده شامل:
اختلال در زنجیره تأمین: زنجیره‌های تأمین دارویی بسیار جهانی و پیچیده هستند و به مواد اولیه دارویی (API) و مواد اولیه از تعداد محدودی از تأمین‌کنندگان متکی هستند – که اغلب در چند منطقه جغرافیایی مانند چین و هند متمرکزند. اختلالات ناشی از بسته شدن مرزها، ممنوعیت صادرات یا بلایای طبیعی می‌تواند تولید دارو را متوقف کند. به‌طور مثال ۲۰٪ از اختلالات در سال ۲۰۲۳ شامل داروهایی با تنها یک تأمین‌کننده (منبع واحد) بود که شکنندگی بالایی ایجاد می‌کرد. یا در مورد دیگر، در طول همه‌گیری کووید۱۹، ۴۶٪ از رهبران زنجیره تأمین داروسازی گزارش دادند که کمبود دارو هم بر درمان‌های مرتبط با کووید و هم بر داروهای غیرمرتبط به دلیل اختلالات گسترده‌تر اثر گذاشته است.
دیگر چالش‌ها برای صنعت داروسازی در شرایط بحرانی وجود دارد که نباید فراموش‌شان کرد؛ نظیر موانع در رگولاتوری، نیروی انسانی، وابستگی به تامین کنندگان در منطقه خاص: بسیاری از شرکت‌ها برای تولید یا فروش به‌شدت به یک منطقه واحد متکی هستند. این امر آنها را در برابر اختلالات منطقه ای آسیب‌پذیر می‌کند. در سال ۲۰۱۷، طوفان ماریا پورتوریکو، قطب کلیدی تولید دارو، را ویران کرد. این رویداد آسیب‌پذیری‌ها را آشکار کرد، و سازمان غذاوداروی آمریکا (FDA) و شرکت‌ها را به ارزیابی مجدد استراتژی‌های تنوع جغرافیایی واداشت.
چالش‌هایی که در بالا ذکر شد نیاز به راه‌حل‌هایی دارند در واقع این چالش‌ها در شرایط نرمال، چندان صنعت را درگیر خود نمی‌کنند و می‌توان گفت؛ دستورالعمل‌های جاری در صنعت و سازمان‌ها کارآمدند! ولی در شرایط بحرانی این دستورالعمل‌ها باید با توجه به تجربه زیسته در شرایط بحران به‌روز شوند. بنابراین نیاز به استراتژی‌هایی برای بازیابی و ایجاد تاب‌آوری هست که در ادامه بیان خواهد شد.
عنصر چالش برانگیز تامین‌کننده
برای عبور از بحران و کامل بودن زنجیره ارزش، تامین‌کننده در این زنجیره، نقشی مهم را به‌خود اختصاص می‌دهد، حال نباید در قدرت بخشی به صنعت، خود این بخش مهم را بی اهمیت جلوه دهیم! بنابراین در قدم ابتدایی، ارزیابی ریسک تامین‌کنندگان را انجام داده و مستند کنید، مدیریت ریسک به‌طور منظم در سطح سیاست‌گذار و تولیدکننده مستقر و ارزیابی گردد و سناریوهای متفاوت در بحران‌های طراحی شوند تا در شرایط بحران بتوان برآورد کرد کدام کنار سازمان شما تمام قد ایستاده‌اند. حتما تنوع بخشی نسبت به تامین‌کنندگان از منظر مناطق جغرافیایی، نگاهی ویژه می‌طلبد. باید مناطقی با پایداری در تامین در اولویت شما باشند و در پایان تامین‌کننده خاص آیا اعتبار کنار شما بودن را دارند یا خیر؟
برای کاهش ریسک تامین دارو، تولید داخل می‌تواند کمکی شایان به صنعت بکند تا با موفقیت از بحران خارج شوید، افزایش قابلیت‌های تولید داخلی برای داروهای ضروری و APIها می‌تواند وابستگی به تأمین‌کنندگان جهانی را کاهش دهد. ماده موثره و مواد شیمیایی به‌عنوان خط مقدم تولید دارو است، بنابراین با اولویت، سیاست‌گذار باید در این حوزه سرمایه گذاری بیشتر با کمک بخش خصوصی انجام داد. همچنین تنوع جغرافیایی تولید در داخل، حفاظت از این سایت‌های تولید، تولید مواد اولیه استراتژیک با تکمیل کردن زنجیره ارزش در دستور کار قرار گیرد.
البته نباید از خطوط تولید انعطاف‌پذیر غافل شد، آیا امکان تغییر سریع در نوع دارویی تولیدی در پاسخ به نیاز‌های فوری در سازمان شما وجود دارد؟ اگر پاسخ منفی است، همین حالا دستورالعمل‌ها و نقشه راه این انعطاف‌پذیری را تدوین، و ریسک‌های مربوطه را شناسایی کنید و در گام بعدی الزامات را به‌وجود آورید.
این توصیه‌ها برای پایداری در تولید زیرساخت‌های تاب‌آور الزام‌آور است، یعنی اطمینان از اینکه تأسیسات تولیدی در برابر اختلالات، مانند بلایای طبیعی یا وقفه در زنجیره تأمین، مقاوم هستند.
با توجه ورود به عرصه فارما 4 در دنیا، برای عبور با موفقیت نیاز به تحول دیجیتال در صنعت است تا با استفاده از هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و تجزیه و تحلیل پیشرفته، پیش‌بینی تقاضا، شفافیت زنجیره تأمین و اتوماسیون فرآیند را افزایش دهد و امکان پاسخ سریع‌تر در طول بحران‌ها را فراهم آورد. در کنار این تحولات، پزشکی از راه دور و سلامت دیجیتال با استفاده از فناوری برای حفظ مراقبت از بیمار و تحویل دارو، به‌ویژه در هنگام اختلال در خدمات مراقبت‌های بهداشتی سنتی، دیگر اقدامی است که نگرانی در جامعه در شرایط بحران را به حداقل خواهد رساند. در شرایط بحران ارائه اطلاعات واضح و دقیق به بیماران در مورد در دسترس بودن و مصرف دارو حیاتی خواهد بود، با توسعه روش‌های نوین و کارآمد می‌توان سلامت بیمار را تضمین کرد. حال با توجه به این الزامات، امنیت سایبری و تاب‌آوری فناوری اطلاعات در صنعت مهم جلوه خواهد کرد. یک توصیه، حوادث سایبری را به‌عنوان اختلالات بالقوه زنجیره تأمین در نظر بگیرید. در این زمینه جدی و پیشتاز باشید. آیا در همین حادثه اخیر (جنگ 12 روزه) در زمینه دیجیتال موفق عمل کردید؟ اگر خیر، دوباره شروع کنید با تمام توان.
در شرایط نرمال در کشور رگولاتور با دستورالعمل‌ها و زیرساخت‌های جاری، مدیریت تامین و نظارت را انجام می‌دهد، حال در اختلالات با هر شرایطی، آیا دستورالعمل‌های رگولاتور در جهت تسریع مجوزهای واردات، تولید و توزیع انعطاف‌پذیر است؟ نکته دیگر آن‌که از وظایف سازمان به شمار می‌آید، ذخیره استراتژیک دارو و مواد اولیه. به‌نظر می‌رسد پیش‌بینی میزان مصرف دارو و سفارش کافی در زمان مناسب، که از اصول اساسی مراقبت‌های بهداشتی محسوب می‌شود، نیازمند تدوین استراتژی‌ها و دستورالعمل است، برنامه‌ریزی دقیق، انتخاب اقلام مناسب با حجم مناسب باید برای ذخیره‌سازی داروهای ضروری و حفظ سطح بهینه موجودی در دستور کار قرار گیرد.
اهمیت نیروی کار قابل کتمان نیست، حفظ نیروی کار عملیاتی به‌عنوان عنصر اصلی تاب‌آوری تولید است، بنابراین اجرای مدل‌های کاری انعطاف‌پذیر، عملیات از راه دور و پروتکل‌های ایمنی به حفظ عملیات در طول شرایط بحرانی نیروی کار کمک می‌کند.
تشویق به تحقیق و توسعه مداوم داروها و درمان‌های جدید به‌ویژه برای بیماری‌های نوظهور، به‌عنوان پیش نیاز قابلیت‌های واکنش سریع را میسر می‌کند. سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها و پلتفرم‌هایی که امکان توسعه و آزمایش سریع واکسن‌ها و درمان‌ها را در پاسخ به فوریت‌های بهداشتی فراهم می‌کنند، دیگر راهکار برای افزایش استقامت و پایداری در تامین داروها است.
یکی از تجربه‌های گرانبها در تاب‌آوری در دنیا و تحقیق و توسعه، توسعه واکسن کووید۱۹ بود، توسعه و توزیع سریع واکسن‌های کووید۱۹ همکاری بی‌سابقه‌ای را بین شرکت‌های داروسازی، دولت‌ها و تنظیم‌کنندگان نشان داد؛ و بعدش هم که دیدیم پذیرش فناوری mRNA و مشارکت‌های تولید جهانی به عوامل کلیدی تبدیل شدند.
همه این عناصر و دیگر عوامل باید با همکاری سازمان غذاودارو، سندیکاها و شرکت‌های تولیدی مورد ارزیابی قرار گیرد و یک سند برای شرایط بحرانی تدوین گردد و الزام‌آور برای سیاست‌گذار و تولیدکننده باشد.
در پایان می‌توان گفت؛ با پیچیده‌تر و به‌هم‌پیوسته‌تر شدن تهدیدهای سلامت جهانی، تاب‌آوری باید یک اولویت استراتژیک باشد. صنعت داروسازی نه‌تنها باید برای خطرات شناخته‌شده آماده شود، بلکه باید ظرفیت‌های تطبیقی را برای چالش‌های نوظهور مانند تغییرات اقلیمی، حملات سایبری و مقاومت ضدمیکروبی ایجاد کند.
تفکر و نگاه استراتژیک به مسئله بحران و پرریسک و نگاه به آینده گام اول برای خروج بدون آسیب و تاب‌آوری بالا در شرایط بحران است، در شرایط بحرانی در بسیار موارد دستورالعمل‌های جاری سازمان به‌کار نمی‌آیند بنابراین باید این دستورالعمل‌ها در نگاه سیستماتیک پرریسک هم تدوین شوند.
تاب‌آوری در صنعت داروسازی یک کالای لوکس نیست، بلکه یک ضرورت است. با سرمایه‌گذاری در تولید انعطاف‌پذیر، چابکی نظارتی، ابزارهای دیجیتال و زنجیره‌های تأمین متنوع، این صنعت می‌تواند به شرایط بحرانی بهتر پاسخ دهد. درس‌های بحران‌های اخیر در کشور باید به عنوان طرحی برای آمادگی در آینده عمل کند.
/انتهای پیام/
