نگاهی به دعواهای حقوقی جاری/
امیناله مصلی، (سرپرست واحد حقوقی داروسازی رازک): دارو با جان انسان‌ها سروکار دارد. به‌همین دلیل، صنعت دارو نه‌تنها از منظر بهداشتی و فنی بلکه از نظر حقوقی نیز در ردیف حساس‌ترین صنایع قرار می‌گیرد. اما اگر مصرف کننده‌ای به دلیل استفاده از داروی تولیدی یک شرکت دچار آسیب شد، مسئولیت جبران این خسارت با کیست؟ آیا شرکت دارویی همیشه مسئول است؟ چه خساراتی قابل مطالبه هستند و چه دفاعیاتی وجود دارد؟
شرکت دارویی مسئول است یا نه؟
مسئولیت مدنی یعنی ((جبران خسارت)). اگر کسی باعث زیان دیگری شود -چه عمدی، چه از روی بی احتیاطی- باید آن را جبران کند. این اصل ساده، در ماده یک قانون مسئولیت مدنی ایران هم آمده است. حالا اگر تولید یا عرضه یک دارو باعث ضرر به مصرف کننده شد، شرکت دارویی ممکن است به سه شکل مختلف مسئول شناخته شود:
- مسئولیت ناشی از تقصیر:
مثلا اگر در ترکیب مواد دارو اشتباه شود، بروشور اشتباه چاپ شود، یا دارو در شرایط نگهداری نامناسب انبار شده باشد، شرکت مسئول خواهد بود.
- مسئولیت بدون تقصیر (محض):
در برخی موارد، صرف اینکه دارو باعث آسیب شده کافی است و مصرف‌کننده لازم نیست تقصیر شرکت را ثابت کند مثل وقتی که دارو به‌درستی مصرف شده، ولی عارضه‌ای جدی رخ داده که در بروشور ذکر نشده باشد.
- مسئولیت قراردادی:
اگر شرکت مستقیما با بیمار طرف قرارداد باشد. مثلا در مطالعات بالینی -و تعهداتش را رعایت نکند-، مسئول است.
چه نوع خسارت‌هایی قابل مطالبه هستند؟
با استناد به قانون، خسارت هایی که می توان از شرکت دارویی مطالبه کرد عبارتند از:
جانی: آسیب بدنی، بیماری، نقص عضو یا حتی فوت
مالی: هزینه‌های درمان، داروی جایگزین، از دست دادن درآمد
معنوی: درد، رنج روحی یا لطمه به حیثیت
تبعی: مثلا تاخیر در بهبودی یا لزوم مراقبت ویژه
مراجع رسیدگی به این اختلافات کجاست؟
بسته به نوع موضوع، مرجع رسیدگی فرق می کند:
مطالبه خسارت، دیه و غیره: دادگاه حقوقی
عرضه داروی فاسد، گران فروشی، تخلف صنفی: سازمان تعزیرات
تخلفات فنی یا حرفه ای شرکت: کمیسیون ماده 11 وزارت بهداشت
رسیدگی به تخلف مسئول فنی یا داروساز: نظام پزشکی
دفاع شرکت دارویی چیست؟
- دارو به‌درستی مصرف نشده (مثلا دوز اشتباهی استفاده شده)
- هشدارها در بروشور دارو درج شده بوده و مصرف‌کننده بی توجهی کرده
- رابطه ای بین مصرف دارو و آسیب وجود ندارد (ممکن است دلیل آسیب چیز دیگری باشد)
- دارو از مسیر رسمی شرکت نبوده (مثلا تقلبی یا قاچاق بوده)
چالش‌های امروز، نیاز فردا
در ایران با وجود پیشرفت‌های چشم‌افسا در تولید دارو، هنوز چالش‌های حقوقی جدی در این حوزه باقی ماده است برای مثال:
- اثبات رابطه میان دارو و آسیب، برای بیمار بسیار سخت است
- شرکت‌ها اغلب بیمه مسئولیت ندارند
- راهی برای ثبت و پیگیری عوارض جانبی داروها به‌صورت عمومی وجود ندارد
- نظام اطلاع رسانی به بیماران شفاف نیست
جمع‌بندی:
در صنعتی به حساسیت دارو، داشتن نظام روشن و شفاف برای جبران خسارت، یک ضرورت است؛ نه تنها برای حمایت از بیماران، بلکه برای حفظ اعتبار شرکت‌های دارویی در سطح ملی و بین‌المللی به همین خاطر پیشنهاد می‌شود، شرکت‌های دارویی برای محصولات خود بیمه مسئولیت مدنی تهیه کنند، بروشورها را دقیق‌تر و علمیتر تنظیم کنند، در صورت بروز آسیب، سیاست پاسخگویی شفاف را مد نظر قرار دهند و با ایجاد واحد رسیدگی به شکایت، تا حد ممکن، از شکل‌گیری دعوای قضایی جلوگیری کنند.
/انتهای پیام/
