یادداشت دکتر سیاوش افتخاری: صنعت داروی ایران در حال تجربه یک دوره رشد سریع اما با ساختار متمرکز و نابرابر است. مجموع فروش داروسازی‌ها در شهریور به ۸٬۳۱۶ میلیارد تومان رسیده و نسبت به مرداد ۸/۵٪ افزایش داشته که عمدتا ناشی از جهش فروش در چند بازیگر خاص بوده است. شاخص تمرکز بازار در محدوده ۳٬۲۰۰ واحد قرار دارد؛ سطحی که عملا بیانگر الیگوپولی است و وابستگی بالای بازار به چند شرکت بزرگ را نشان می‌دهد.
توزیع فروش بازار در شهریور دارای چولگی مثبت بالا است؛ میانگین فروش شرکت‌ها ۴۸۷ میلیارد تومان در حالی که میانه کمتر از این مقدار است، به این معنا که تعداد محدودی از شرکت‌ها میانگین را به سمت بالا کشیده‌اند و اکثر فعالان در بازه‌های فروش کوچک‌تر قرار دارند. این الگوی نابرابری باعث می‌شود ریسک شوک عرضه یا تغییر قیمت در یک شرکت بزرگ به‌سرعت به کل بازار منتقل شود.
در نیمه نخست سال، کل فروش داروسازی‌ها به ۴۲٬۷۴۰ میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال قبل ۵۷٪ رشد داشته است. با این حال، پراکندگی عملکرد شرکت‌ها بسیار بالا است؛ انحراف معیار فروش در این دوره حدود ۳٬۱۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود که در کنار ضریب تغییرات متوسط حدود ۰/۴۲ نشان‌دهنده فاصله زیاد عملکرد بین بازیگران است. این پراکندگی علاوه‌بر نابرابری، نشانه عدم همگونی رشد است و بیان می‌کند که بخشی از صنعت رشد انفجاری دارد و بخشی دیگر در رکود نسبی باقی مانده است.
در سطح دلاری (با نرخ آزاد)، واریانس رشد دلاری در بازار بسیار بالا است به این معنی که درآمد واقعی شرکت‌ها در برابر تغییرات نرخ ارز شدیدا بی‌ثبات بوده و هر نوسان ارزی می‌تواند بخشی از رشد ظاهری را پاک کند. با وجود رشد ریالی پرقدرت در مقیاس دلاری دستاورد کلان بازار تقریباً خنثی بوده و این وابستگی باعث می‌شود تغییرات کوچک در سیاست‌های ارزی یا نرخ آزاد، اثرات سنگینی بر ارزش واقعی و قدرت خرید صنعت بر جای بگذارد.
همبستگی بین رشد مقداری و رشد ارزشی بازار حدود ۰/۸۴ است که از نظر کلان بیانگر ارتباط مستقیم بین حجم عرضه و درآمد کل صنعت محسوب می‌شود؛ اما این ضریب بالا یک هشدار جدی نیز هست، زیرا کاهش در حجم تولید می‌تواند به شکل آنی ارزش کل بازار را پایین بکشد.
در شش‌ماهه ۱۴۰۴ نمونه‌هایی از این رابطه قوی قابل مشاهده‌اند؛ برای مثال کارخانجات داروپخش با رشد مقداری نزدیک به ۹۶٪ و رشد ارزشی حدود ۱۴۳٪، همگامی کامل بین افزایش تولید و جهش درآمد داشته و این همبستگی مثبت آشکار است. در مقابل، داروسازی امین نمونه معکوس است؛ با افت مقداری بیش از ۴۱٪ و کاهش ارزشی حدود ۲۶٪، به وضوح نشان می‌دهد که هر ضربه به حجم فروش، ارزش بازار شرکت را نیز کاهش داده است.
در بخشی از بازار نیز حالت‌های خاص دیده می‌شود، مانند لقمان که رشد مقداری نسبتاً محدود (۸٪) را تجربه کرده اما رشد ارزشی آن بیش از ۱۳۶٪ بوده؛ وضعیتی که ناشی از تغییر ترکیب محصول به سمت اقلام با ارزش واحد بالاتر یا افزایش قیمت هدفمند است. نشان می‌دهد که همبستگی بالا در سطح کلان می‌تواند ناشی از همزمانی رشد یا افت ارزش و مقدار باشد، اما در مواردی تغییر ساختار سبد محصولات یا سیاست‌های قیمتی می‌تواند این پیوند را تا حدی تعدیل یا تقویت کند.
شاخص‌ها در شهریور و شش‌ماهه ۱۴۰۴ نشان می‌دهند که بازار داروسازی ایران از نظر کلان مسیری به سمت تمرکز بالاتر و حساسیت بیشتر به تغییرات ساختاری و ارزی طی می‌کند.
/انتهای پیام/
