شش پرده از یک درام/
اشکان احسانی (دکتر داروساز): طبق تعریف سازمان توسعه و همکاری اقتصادی و سایر سازمان‌های بین‌المللی، دارو و به‌ویژه داروهای نانوتکنولوژی و بایوتکنولوژی جزئی از محصولات High Tech به‌حساب می‌آیند.
در همه دنیا منجمله ایران، این گروه محصولات با توجه به ارزش بالای اقتصادی و حجم کمی که برای نقل‌وانتقال دارند اولویی مهم برای توسعه اقتصادی و تجاری کشورها محسوب می‌شوند.
از طرف دیگر صادرات و به‌ویژه صادرات محصولات High Tech یکی از مهم‌ترین اهدافی است که همه دولت‌ها برای به‌دست آوردن بازارهای بین‌المللی و رو به رشد دنیای امروز برای آن رقابت می‌کنند.
صادرات، نه‌تنها عاملی مهم برای کسب درآمد است، که به‌غیر از سود اقتصادی می‌تواند برای تقویت روابط سیاسی اجتماعی و تثبیت امنیت ملی نقشی بزرگ را ایفا کند.
در کشور ما هم، این مهم نه تنها در قوانین بالادستی مورد توجه واقع شده، بلکه در اسناد حاکمیت، همیشه تولید دانش‌بنیان و صادرات غیر نفتی به‌عنوان دو شاخصه مهم پیشرفت و توسعه مورد تاکید قرار گرفته است.
با این همه، حمایت‌ها و ارزش‌گذاری‌ها، صادرات محصولات High Tech منجمله صادرات دارو، هنوز با آنچه که مطلوب و زیبنده کشور است، فاصله‌ای بسیار بعید دارد.
در 7 ماهه سال۱۴۰۲ نسبت صادرات محصولات High Techبه کل صادرات غیرنفتی ما، فقط یک‌دهم درصد بوده است، این در حالی است که در ترکیه نسبت صادرات محصولات High Tech به صادرات محصولات با سطح فناوری پایین به حدود ۱۰ درصد رسیده است.
در صادرات دارو هم با همه مناقشاتی که برای به‌حساب آوردن ارسال پلاسما به کشورهای اروپایی برای واردات فرآورده‌های کنونی به‌وجود آمده، باز هم با احتساب این مورد مناقشه برانگیز به‌عنوان صادرات دارویی، شوربختانه مبلغ کل صادرات دارویی ما قریب به ۱۰۰ میلیون دلار شده است! و این میزان، حداقل در ده سال گذشته در همین حدود تاب خورده است یعنی از ۶۰ و ۷۰ میلیون دلار تا نهایتا ۱۲۰ و 13۰ میلیون دلار (در نوسان) که رقمی مطلوب و مورد نظر قوانین بالادستی نبوده و نیست.
در گذشته یکی از اهداف برای صادرات محصولات سلامت‌محور، رسیدن به ارزش یک‌سوم ارز مورد نیاز واردات محصولات سلامت‌محور بوده و به‌تازگی در برنامه هفتم توسعه کشور، ماده ۷۲ به‌طور شفاف ذکر کرده است که صادرات دارو و تجهیزات پزشکی باید به ۲ میلیارد دلار برسد! حال فارغ از اینکه با توجه به شرایط موجود و زیرساخت‌ها آیا امکان رسیدن به این هدف عالی و مهم در دسترس هست یا خیر؛ به کنار! نگارنده قصد دارد توجه عزیزان و علاقه‌مندان را به موارد ذیل برای رسیدن به جایگاه واقعی صادرات در حوزه دارو جلب نماید.
- یکی از موارد مهم برای توسعه صادرات، مشخص کردن اهداف صادراتی و ایجاد ارتباط با کشورهای هدف و تامین نیازهای مورد علاقه آنان خواهد بود. که خوشبختانه اهداف صادراتی ما در حوزه دارو ،کشورهای همسایه و کشورهای در حال توسعه هستند که این منطبق با اهداف صادراتی کل کشور بوده و مورد توجه و حمایت سیاستگزاران کلان کشور نیز هست.
- با توجه به این مهم در سیستم صادرات دارویی کشور، حضور ایران در پیمان‌های شانگهای و بریکس که پیمان‌هایی قوی در حوزه اقتصادی و سیاسی برای کشورهای در حال توسعه خارج از بلوک غرب به‌حساب می‌آیند، باید بتوان از فرصت به دست آمده استفاده کرده و با مذاکرات و پیگیری‌های فنی و دیپلماتیک با کشورهای عضو، بتوان راه را برای ایجاد بسترهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مناسب با توجه به مزیت‌های رقابتی مهیا کرده و زمینه توسعه صادرات محصولات و خدمات دارویی را فراهم نمود.
- بدون شک یکی از موارد مهم برای صادرات دارو کسب مدارک مورد تایید بین‌المللی برای تایید کیفی محصولات و کارخانه‌های تولید دارو و مواد اولیه دارویی است که باید هرچه زودتر با توجه به ارتباط‌های بین‌المللی ایجادشده و همچنین تجربیات گذشته، بتوانیم با اعتمادسازی، یک استاندارد معین برای مشتریان بین‌المللی محصولات خود فراهم نماییم.
در تمامی کشورهای پیشرفته در حوزه صادرات دارویی همانند آلمان، سوئیس، چین و هند علاوه بر حضور در پیمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، مذاکراتی موثر با کشورهای مهم هدف به‌صورت دو جانبه صورت می‌پذیرد تا بتوانند با ایجاد محرک‌ها و راهکارهای تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای موجب گسترش روابط دوجانبه گردند. یک نمونه بسیار قوی و موثر از این ارتباط‌های دوجانبه توافق کشور آمریکا و هند برای توسعه صادرات دارویی هند است که با دو رویکرد صادرات محصولات تولید داخل هند برای حضور در بازار آمریکا و همچنین حضور آمریکا به‌صورت مستقیم که شامل صدور مجوز برای واحدهای تولیدی تحت لیسانس و تاسیس کارخانه‌های بزرگ دارویی آمریکا در هند است، پیگیری می‌شود. آن‌ها مترصدند تا بتوانند نیازهای داخلی کشور هند را مهیا، و با صادرات مجدد منافع اقتصادی مشترک را تامین نمایند و از طرف دیگر ارائه خدمات Clinical Trial برای شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در هندوستان که می‌تواند با توجه به داشتن نیروی انسانی مجرب و هزینه‌های بسیار مناسب فرصتی ایده‌آل را برای دو طرف ایجاد کند.
- حال با توجه به تمامی این تجربیات در سطح بین‌الملل ما هم باید بتوانیم با ایجاد بستر مناسب برای کمک به تقویت صادرات دارو ، تمامی تلاش خود را انجام دهیم. یکی از مهم‌ترین موضوعات برای گسترش توسعه صادرات در کشور ما توجه ویژه به صادرات خدمات دارویی است. اکنون در دنیا دو حوزه صنعت تولید قراردادی و صنعت Clinical Trial فضایی مناسب را برای کشورهایی که زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری لازم را داشته باشند، فراهم می‌نماید.
در حال حاضر ظرفیت تولیدی کارخانجات دارویی ما حداقل ۲ تا ۳ برابر نیازهای دارویی کشور است و ظرفیت خالی مناسبی برای گسترش صنعت تولید قراردادی بین‌المللی و منطقه‌ای را داراست.
- الان بسیاری از کشورهای همسایه منجمله عراق زیرساخت‌های تولیدی ما را ندارند و اکنون در حال ساخت‌وسازهای فراوان و پرهزینه برای تاسیس کارخانجات دارویی و سلامت‌محور هستند و اینک بسیاری از نیازهای خود را با تولید قراردادی و واردات از کشورهای همسایه و منطقه، مرتفع می‌کنند و در این احوالات، فقط سهمی ناچیز از صادرات محصولات دارویی ساخته شده به ایران تعلق می‌گیرد.
- در انتها لازم می‌دانم این نکته را یادآور شوم که این مهم در کشور، زمانی می‌تواند اجرایی شود که اولویت همه دستگاه‌ها منجمله دولت، سندیکاها و شرکت‌ها همسو و هم‌جهت با تولید صادرات‌محور باشد و حقیقتا تولید درون‌زا و برون‌نگر که در برنامه ۲۰ ساله توسعه کشور بیان شده، در اولویت قرار گیرد.
همه اینها با تلاش همه ذی‌نفعان قطعاً شدنی است به‌شرط آن‌که استراتژی اقتصادی ما اولویت صادرات‌محوری خود را به دغدغه جایگزینی واردات که در جای خود بسیار مهم است، تحمیل کند و آن آرزوی همیشگی اداره امور جاریه کشور آن‌هم بدون پول چاه‌های نفت (سرانجام) تحقق یابد.
/انتهای پیام/
