شرکت آپوتکس؛ غول دارویی کانادا ژنریک‌ساز پیش‌گام و بلامنازع

مطالعه موردی/

علیرضا محلاتی (دانشجوی داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی تهران): Apotex Inc به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین شرکت‌های تولیدکننده داروی ژنریک در جهان، یک شرکت داروسازی کانادایی است که در سال 1974 توسط بری شرمن تأسیس شد. آپوتکس با فروش سالانه بیش از 2.5 میلیارد دلار کانادا، بزرگ‌ترین تولیدکننده داروهای ژنریک در کانادا به حساب می‌آید. تا سال 2023، این شرکت نزدیک به 8000 نفر پرسنل فعال داشته و بیش از 300 محصولش در حداقل 115 کشور جهان به فروش می‌رسد. آپوتکس داروهای ژنریک را برای طیفی وسیع از بیماری‌ها از جمله سرطان، دیابت، اختلالات متابولیک، گلوکوم، عفونت‌ها و انواع بیماری‌های قلبی و عروقی تولید و توزیع می‌کند.

بری شرمن، فارغ‌التحصیل دانشگاه تورنتو با مدرک دکترای مهندسی از مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT)، در دهه 1960، زمانی که عمویش لوئیس لوید وینتر به او اجازه داد شرکت دارویی آزمایشگاه‌های امپایر را اداره کند، فعالیت در داروسازی را آغاز کرد. این در نهایت باعث شد که شرمن شرکت Apotex را شکل دهد. چهار پسرعموی شرمن، که قرار بود پنج درصد از سهام امپایر را دریافت کنند، بعداً به دلیل فروش شرکت از شرمن شکایت کردند. آپوتکس با کارکنان محدود در انباری به مساحت 930 مترمربع شروع به کار کرد. زمانی که بری شرمن آپوتکس را راه‌اندازی کرد، در ابتدا آنقدر پول از دست داد که همسرش از او خواست قبل از از دست دادن همه چیز، تجارت خود را متوقف کند. در سال 1980، آپوتکس اولین شرکتی بود که نسخه ژنریک Inderal (پروپرانولول) را به بازار عرضه کرد، که همین موضوع زمینه افزایش فروش و رشد معنادار شرکت را فراهم آورد.

در اواسط دهه 1990، آپوتکس به رکورد فروش سالانه 700 میلیون دلار رسید که به آن اجازه داد تقریباً 40 درصد از سهم بازار داروهای ژنریک کانادا را در اختیار بگیرد. به‌عنوان یک گام مهم در توسعه، در سال 2003 آپوتکس اولین شرکتی بود که نسخه ژنریک Paxil (پاروکستین) را به بازار عرضه کرد، داروی ضد افسردگی که در اصل توسط GSK به جهان معرفی شده بود. در سال 2007، آپوتکس یک شرکت تولیدکننده داروی ژنریک بلژیکی به نام Topgen ESV را از Zambon Group SpA ایتالیا به‌عنوان اقدامی برای نفوذ راهبردی به اروپا به تملک درآورد. در همان سال، Lareq Pharma SL اسپانیا را نیز خریداری کرد تا حضور خود را در اروپای گسترش بیشتری دهد. در سال 2010، آپوتکس پس از چهار سال دعوای حقوقی در خصوص مالکیت معنوی با فایزر، نسخه ژنریک داروی کاهش دهنده کلسترول Lipitor (آتورواستاتین) را در کانادا عرضه کرد. با توجه به جایگاه ویژه درمانی و بازار بزرگ این محصول، این امر باعث صرفه‌جویی بیش از 800 میلیون دلار در سال در برنامه‌های سلامت منطقه‌ای شد. در سال 2012 همچنین آپوتکس نسخه ژنریک از Crestor (رزواستاتین) شرکت AstraZeneca را ثبت و به بازار عرضه کرد تا سیطره این شرکت در بازار داروهای ژنریک با عرضه نسخه ژنریک تمام داروهای بلاک باستر بیش از گذشته نمایان شود.

آپوتکس به‌عنوان یک شرکت متخصص در مدیریت پرونده‌های حقوقی مربوط به قوانین حمایت از مالکیت معنوی در مواردی متعدد توانسته در دادگاه‌ مقابل دعوی شرکت‌های برندساز به پیروزی برسد.

برای مثال این شرکت در همین راستا در سال 2006 در پرونده مربوط به توافق با Sanofi-Aventis SA و Bristol-Myers Squibb Co.، در خصوص حق پتنت داروی Plavix (کلوپیدوگرل) یک توافقنامه حقوقی را منعقد نمود. با این توافقنامه، آپوتکس موافقت کرد که با دریافت مبلغی نسخه ژنریک دارو را تا سپتامبر 2011 به فروش نرساند. توافقنامه حاوی بندی بود که به آپوتکس اجازه می‌داد در شرایطی که توافق بین Apotex و Bristol-Myers توسط کمیسیون تجارت فدرال ایالات متحده تایید نشده باشد، نسخه ژنریک Plavix را به بازار عرضه کند. در این شرایط، Apotex می‌توانست نسخه‌ای ژنریک از Plavix را حتی قبل از انقضای اتمام حق پتنت Sanofi-Aventis SA و Bristol-Myers Squibb به بازار عرضه نماید.

در ژولای 2006، دادستان کل این توافق سه جانبه را رد کرد. یک ماه بعد آپوتکس نسخه ژنریک خود را از Plavix به بازار عرضه و در طول فقط پنج روز بازار را با عرضه دارو برای چندین ماه سیراب کرد.

در زمینه عرضه داروهای بیوسیمیلار نیز در سال 2013، آپوتکس به عنوان پیشگام شروع به عرضه نسخه بیوسیمیلار  Neulasta (پگ فیلگراستیم) در اروپا کرد، دارویی پرفروش که برای بیماران در شیمی‌درمانی به‌عنوان راهی برای افزایش شمارش سفید خون استفاده می‌شود.

شرکت آپوتکس از چند زیر مجموعه تشکیل شده است:

Apotex In: با تمرکز بر روی داروهای ژنریک

Apobiologix: با تمرکز روی داروهای بیوسیمیلار

Apotex Consumer Products: با تمرکز روی داروهای برند

Global Active Pharmaceutical Ingredients (GAPI): با تمرکز بر روی تولید ماده موثره برای آپوتکس و شرکت‌های طرف قرارداد

این شرکت در هند، کانادا و مکزیک مراکز فروش و تولید ماده موثره و مراکز تحقیق و توسعه فعال داشته و علاوه بر این در آمریکای جنوبی نیز یک مرکز تحقیق و توسعه دارد. این شرکت همچنین در اروپا، خاورمیانه و آفریقا با شرکت‌های متفاوتی در قالب قراردادهای تولید تحت لیسانس همکاری می‌کند. آپوتکس از معدود شرکت‌های ژنریک ساز معتبر در جهان است که برخی محصولاتش در ایران نیز به‌صورت تحت لیسانس به تولید می‌رسد و دسترسی به داروهایش برای بیماران ایرانی بدون محدودیت فراهم است.

شرکت “رستا ایمن دارو” نماینده رسمی داروسازی آپوتکس در ایران بوده و محصولاتش در شرکت البرزدارو تولید می‌شود.

از اتفاقات مهمی که این شرکت را مورد توجه رسانه‌ها قرار داد خبری بود که در روز جمعه، 15 دسامبر 2017 اعلام شد. بری شرمن، بنیانگذار آپوتکس و همسرش هانی در خانه خود در نورث یورک به طرزی مشکوک به قتل رسیده‌اند.

نکته جالب توجه در این شرکت پرونده‌های حقوقی آن با سایر شرکت‌های بزرگ چندملیتی آمریکایی و انگلیسی و فرانسوی بر سر عرضه داروهای ژنریک بوده که دوره محافظت پتنت آنها تمام نشده بود و جالب اینکه در تمام این پرونده‌ها توانسته برنده بلامنازع باشد و قبل از هر ژنریک‌سازی دیگر نسخه ژنریک داروهای بلاک باستر را به بازار دارویی جهان عرضه نماید. همچنین برخلاف شرکت‌های بزرگ ژنریک ساز آسیایی سان فارما، دکتر ردی و سیپلا از هندی و یا حیکما از اردن، گزارش‌های سالانه مالی شرکت آپوتکس بسیار خلاصه و محدود در اختیار عموم قرار دارد.

/انتهای پیام/