راهکارهای غلبه بر بحران انرژی در صنعت داروسازی

بررسی تجربیات جهانی/

یاسمن آوازه، (داروساز، دستیار تخصصی اقتصاد و مدیریت دارو):

پیش‌زمینه
بحران جهانی انرژی، چالش‌هایی قابل‌توجه در بخش‌های مختلف، از جمله صنعت داروسازی ایجاد کرده است. همان‌طور که در قسمت نخست این مقاله اشاره شد، چالش‌های ناشی از بحران انرژی در زنجیره تأمین دارو به دلیل وابستگی بالای این صنعت به فرآیندهای پرمصرف انرژی مانند تولید، ذخیره‌سازی و توزیع تشدید می‌شود.

مطالعات کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد در سال 2022 نشان می‌دهد که تنها 4 درصد از شرکت‌های بیوتکنولوژی و داروسازی در مسیر تحقق اهداف آب‌ و هوایی تا سال 2030 قرار دارند و این صنعت از جمله بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کربن در جهان است. همچنین، نتایج پژوهشی نشان می‌دهد که صنعت داروسازی حتی از صنعت خودرو در مدت مشابه بیشتر کربن تولید کرده است. به همین دلیل، مسائل زیست‌‌محیطی به یکی از مهم‌ترین موضوعاتی تبدیل شده که صنعت داروسازی باید به آن توجه کند. بر همین اساس، گزارش سال 2024 آژانس بین‌المللی انرژی بر ضرورت اتخاذ استراتژی‌های پایدار تأمین انرژی تأکید کرده و راهکارهای جهانی برای مقابله با چالش‌های این مسیر را بررسی کرده است. همچنین، توافقات کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد در پایان سال 2023 بر افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تا سه برابر تا سال 2030 متمرکز است. بنابراین هدف این مقاله بررسی این روندها و ارائه راهکارهایی برای صنعت داروسازی است.

فرصت‌های انرژی‌ تجدیدپذیر: انرژی خورشیدی، بادی، آبی، زمین‌گرمایی و انرژی زیستی
سرمایه‌گذاری در تولید برق تجدیدپذیر مانند انرژی بادی و خورشیدی محور اصلی بسیاری از استراتژی‌ها برای توسعه منابع تجدیدپذیر است. انرژی زیستی نیز به انرژی‌ای اطلاق می‌شود که از طریق سوزاندن یا فرآیندهای بیوشیمیایی مواد آلی مانند گیاهان، زباله‌های کشاورزی و فضولات دامی حاصل می‌شود. این انرژی می‌تواند به اشکال مختلف مانند سوخت‌های زیستی و زیست‌توده‌های جامد مورد استفاده قرار گیرد و در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نقشی مهم ایفا کند.

هیدروژن تجدیدپذیر
پیش‌بینی می‌شود که سهمی قابل‌توجه از تقاضای هیدروژن تجدیدپذیر از صنایع، به‌ویژه صنعت داروسازی، به‌منظور جایگزینی سوخت‌های فسیلی ایجاد شود. حدود 40 درصد از تقاضای هیدروژن تجدیدپذیر تا سال 2030 از بخش حمل ‌و نقل خواهد بود، اما حجمی قابل‌توجه نیز در فرآیندهای صنعتی استفاده خواهد شد.

سوخت‌های الکترونیکی
صنایع می‌توانند از سوخت‌های الکترونیکی به‌عنوان جایگزینی پایدار برای سوخت‌های سنتی و فسیلی استفاده کنند. استفاده از سوخت‌های الکترونیکی مشتق‌شده از منابع تجدیدپذیر می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کربن‌‌زدایی صنعت کمک کرده و تأمین پایدار انرژی را تسهیل کند.

روند جهانی در بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر
کشورهای مختلف با استراتژی‌های نوآورانه متناسب با شرایط خاص خود در این مسیر گام برمی‌دارند. طبق پیش‌بینی گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، ظرفیت جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال 2030، نزدیک به 11000 گیگاوات خواهد رسید. کشورهای چین، هند، ایالات متحده و اتحادیه اروپا در مجموع حدود 80 درصد از این ظرفیت را تأمین خواهند کرد. همچنین، پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2030، انرژی‌های تجدیدپذیر تقریباً 50 درصد از برق جهانی را تولید خواهند کرد؛ و انرژی خورشیدی فتوولتائیک به بزرگ‌ترین منبع تجدیدپذیر، پیشی‌گرفته از نیروگاه‌های باد و آبی، تبدیل خواهد شد.

برخی از مهم‌ترین روندهای جهانی عبارت‌اند از:
چین: ظرفیت بهره‌برداری از انرژی تجدیدپذیر خود را به‌طرزی قابل‌توجه افزایش خواهد داد به‌طوری که قصد دارد تا سال 2030 بیش از 1200 گیگاوات را به خود اختصاص دهد که 60 درصد از رشد ظرفیت انرژی تجدیدپذیر جهانی را تشکیل می‌دهد. همچنین سهم خود را در تولید برق تجدیدپذیر جهانی دو برابر خواهد کرد و تا سال ۲۰۳۰ انرژی خورشیدی فتوولتائیک به بزرگ‌ترین منبع تجدیدپذیر در این کشور تبدیل خواهد شد. اتخاذ سیاست‌های کاهش چالش‌های یکپارچه‌سازی شبکه و ارتقای سیستم‌های خورشیدی فتوولتائیک توزیع شده نقشی مهم در این رشد ایفا می‌کنند.

هند: به‌عنوان یکی از سریع‌ترین بازار در حال رشد انرژی‌های تجدیدپذیر در میان اقتصادهای بزرگ شناخته، و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ۵۰۰ گیگاوات ظرفیت دست یابد. به‌کارگیری مشوّق‌های سرمایه‌گذاری، اصلاح سیاست‌های مرتبط با خرید زمین و کاهش زمان اتصال به شبکه از جمله اقدامات کلیدی برای تسهیل این رشد در هند هستند.
ایالات متحده آمریکا: با به‌کارگیری مشوّق ها و حمایت‌های قانونی نظیر قانون کاهش تورم، قصد دارد سرعت رشد ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر را دو برابر کرده و تا سال 2030 به 500 گیگاوات برساند.

اتحادیه اروپا: قصد دارد نرخ رشد ظرفیت انرژی تجدیدپذیر خود را تا ۲۰۳۰ دو برابر کند و ظرفیت به حدود 700 گیگاوات برسد که با افزایش قابل‌توجه در فتوولتائیک‌های خورشیدی همراه است. تمرکز اتحادیه اروپا بر توسعه بازار هیدروژن نیز بسیار مهم است، چرا که با هدف کاهش تولید کربن در صنایع، هیدروژن از اجزاء مهم کربن‌زدایی به‌شمار می‌رود. همچنین کشورهایی مانند آلمان و فرانسه در حال ترویج استفاده از انرژی در صنایع، از جمله داروسازی، هستند.

خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA): تا سال ۲۰۳۰، ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر در این منطقه سه برابر شده و به حدود ۱۵۰ گیگاوات خواهد رسید. بیش از ۸۵ درصد این رشد از توسعه انرژی خورشیدی فتوولتائیک ناشی می‌شود که به دلیل منابع غنی خورشیدی و هزینه‌های پایین، از جذابیت اقتصادی بالایی برخوردار است. عربستان سعودی با سهمی بیش از ۴۰ درصد، پیشرو این افزایش خواهد بود، درحالی‌که امارات، عمان، مصر، عراق و مراکش نیز سهمی قابل‌توجه دارند.

همچنین، هیدروژن تجدیدپذیر موجب گسترش نیروگاه‌های بادی در منطقه می‌شود و تا سال ۲۰۳۰، چهل درصد از رشد این نیروگاه‌ها را به خود اختصاص خواهد داد، به‌ویژه در عربستان، عمان و مصر. در مقابل، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی متمرکز به دلیل کمبود پروژه‌های در حال توسعه کندتر خواهد بود و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ کمتر از ۳۰۰ مگاوات به ظرفیت آن‌ها افزوده شود. دو عامل اصلی این رشد شامل افزایش تقاضای برق ناشی از رشد جمعیت و اقتصاد، و تمایل کشورها به صادرات برق و محصولات کم‌کربن از طریق توسعه شبکه‌های جدید و قراردادهای تأمین برق است.

چالش‌های مسیر گذار به انرژی‌های پایدار
با وجود پیشرفت‌های جهانی در بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر، چالش‌هایی مانند تأمین مالی، محدودیت‌های زیرساختی، موانع قانونی، و مشکلات زنجیره تأمین و عوامل کلان اقتصادی، همچنان روند این گذار را کند کرده است.

راهکارهای عملی برای پایداری انرژی در زنجیره تامین داروسازی
1. توسعه فناوری‌های نوین و زیرساخت‌های پایدار: استفاده از فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی در کارخانه‌های داروسازی و نظارت دقیق بر مصرف انرژی، می‌تواند موجب کاهش هدررفت و افزایش کارایی شود. علاوه بر این، ایجاد زیرساخت‌های مقاوم در برابر تهدیدات فیزیکی و سایبری در تأسیسات داروسازی از اهمیتی بالا برخوردار است.

2. بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش هدررفت آن: کارایی انرژی با استفاده از تجهیزات پیشرفته‌تر در فرآیندهای تولید می‌تواند به کاهش هدررفت انرژی و هزینه‌ها کمک کند. همچنین کاهش هدررفت انرژی از طریق بهبود عایق‌بندی، بازیافت گرما، و اصلاح فرآیندها نیز به کاهش هزینه‌های عملیاتی و بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنعت داروسازی کمک خواهد کرد. همچنین، استفاده از سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی و فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیاء با نظارت و بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند به بهبود کارایی و بهره‌وری در صنعت کمک کند.

3. تنوع منابع انرژی و تقویت زنجیره‌های تأمین: استفاده از ترکیب منابع انرژی تجدیدپذیر نظیر خورشیدی، بادی، زیست‌توده، و همچنین بهینه‌سازی زنجیره تأمین مواد اولیه داروسازی می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع فسیلی و تقویت تاب‌آوری سیستم‌های انرژی در برابر بحران‌ها کمک کند. همچنین، مدیریت تقاضای انرژی با تشویق به استفاده از فناوری‌های کارآمدتر و کاهش مصرف کلی انرژی می‌تواند در این صنعت به بهبود بهره‌وری انرژی کمک کند.

4. امنیت و تاب‌آوری سیستم‌ها: حفاظت از زیرساخت‌های انرژی در برابر تهدیدات فیزیکی و سایبری در صنعت داروسازی ضروری است. این موضوع شامل تقویت امنیت سایبری، حفظ امنیت فیزیکی تأسیسات و ایجاد استراتژی‌های تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی است تا پایداری تولید و تأمین انرژی برای این صنعت حفظ شود. به‌عنوان نمونه، شیوه‌های مؤثر مدیریت موجودی و ذخایر استراتژیک داروها و مواد ضروری به محافظت در برابر اختلالات ناگهانی ناشی از کمبود انرژی یا سایر بحران‌ها کمک می‌کند و امکان پاسخ دهی سریع‌تر صنعت را فراهم می‌کند.

5. مشارکت‌های بین‌المللی و انتقال فناوری: همکاری‌های بین‌المللی برای ارتقای فناوری‌های انرژی پاک و مدیریت بحران‌های انرژی از اهمیتی ویژه‌ برخوردار است.

6. سرمایه‌گذاری در منابع تجدیدپذیر و توسعه زیرساخت‌های انرژی: استفاده از انرژی خورشیدی و بادی همراه با فناوری‌های پیشرفته در تولید و انتقال انرژی، به کاهش هزینه‌ها و افزایش پایداری زنجیره تامین داروسازی کمک می‌کند. احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در کارخانه‌های داروسازی نیز وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کمتر کرده و بهره‌وری انرژی را افزایش می‌دهد.

7. همگام‌سازی امنیت انرژی با گذار پایدار: برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، باید از استراتژی‌های منسجم در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کرد. در صنعت داروسازی، این رویکرد می‌تواند شامل استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به‌عنوان بخش اصلی تأمین انرژی و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی باشد.

8. سیاست‌های حمایتی و مشوّق‌های مالی: سیاست‌های حمایتی و مشوق‌های دولتی نقشی مهم در گسترش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در صنعت داروسازی دارند. این اقدامات می‌توانند هزینه‌های اولیه را کاهش داده و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را تشویق کنند. همچنین، ارائه تسهیلات مالی و معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌هایی که به سمت انرژی‌های پایدار حرکت می‌کنند، می‌تواند روند این تغییر را تسریع کند.

اقدامات شرکت‌های پیشرو
شرکت‌های فایزر و سانوفی به‌عنوان بخشی از تعهد خود به پایداری و کاهش تولید کربن، اقداماتی قابل‌توجه در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده‌اند. فایزر از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ موفق به کاهش 50 درصدی در انتشار گازهای گلخانه‌ای خود شده و بیش از 3300 پروژه انرژی را اجرا کرده است که منجر به صرفه‌جویی سالانه حدود ۱۵۰ میلیون دلار و کاهش حدود 814000 تن کربن دی اکسید شده است. یکی از پروژه‌های برجسته فایزر، نصب دومین توربین بادی در بلژیک است که سالانه ۳.۳ میلیون کیلووات ‌ساعت انرژی پاک تولید می‌کند. سانوفی نیز مصرف انرژی تجدیدپذیر خود را از 11 درصد در سال ۲۰۱۹، به 79 درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش داده است. همچنین با انعقاد قراردادهای خرید بلندمدت برق تجدیدپذیر، بخشی عمده‌ از انرژی موردنیاز خود در فرانسه و مکزیک را تأمین می‌کند. علاوه بر این، سانوفی به استفاده از انرژی گرمایی تجدیدپذیر از طریق بیومتان و زیست‌توده روی آورده و در این راستا قراردادهای تأمین بلندمدت در فرانسه منعقد کرده است.

نتیجه‌
برای مقابله با بحران انرژی، حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر در صنایع، به‌ویژه صنعت داروسازی، ضروری است. تجربیات موفق جهانی نشان داده که با اتخاذ سیاست‌های راهبردی و رفع چالش‌های موجود، می‌توان این گذار را تسهیل کرد. صنعت داروسازی ایران نیز با برنامه‌ریزی صحیح و بهره‌گیری از این تجربیات، می‌تواند به سوی آینده‌ای پایدارتر حرکت کند.

منابع
• Renewables 2024; Analysis and forecast to 2030. (2024). (INTERNATIONAL ENERGYAGENCY (
• IRENA (2024), Geopolitics of the energy transition: Energy security, International Renewable Energy Agency, Abu Dhabi.
• Marhold, A. (2023). Towards a ‘security-centered’ energy transition: balancing the European Union’s ambitions and geopolitical realities. Journal of International Economic Law, 26(4), 756-769. https://doi.org/10.1093/jiel/jgad043
• Peachey, C. (2023). Strengthening and transforming the pharmaceutical supply chain. European Pharmaceutical Review.

/انتهای پیام/