معرفی فناوری نوین/
دکتر حبیب‌الله افشنگ: داروهای شخصیسازیشده با استفاده از فناوری چاپ سه‌بعدی یکی از پیشرفته‌ترین و جذاب‌ترین فناوری‌های نوظهور در داروسازی است که توجه داروسازان بهروز را به خود جلب کرده و آینده این حرفه را متحول خواهد کرد.
چیستی فناوری
در این فناوری، با بهره‌گیری از چاپگرهای سه‌بعدی، داروها به‌صورت اختصاصی و متناسب با نیازهای هر بیمار، از نظر دوز، شکل، سرعت آزادسازی و حتی ترکیب مواد مؤثره، تولید می‌شوند. این رویکرد بر پایه اطلاعات ژنومی، ویژگی‌های فیزیولوژیک و شرایط بیماری هر فرد بنا شده است.
یک مثال ساده
تصور کنید کودکی که صرع دارد، بلعیدن قرص‌های بزرگ برایش سخت است. با چاپ سه‌بعدی، می‌توان دارویی ساخت که هم اندازه و دوز آن دقیقاً مناسب همان کودک باشد و هم به شکلی ساخته شود که با یک جرعه آب به‌راحتی در دهان حل شود و کودک بدون مشکل آن را مصرف کند.
یک داروی واقعی در بازار
داروی Spritam (اسپریتام) اولین داروی چاپ سه‌بعدی است که توسط سازمان غذاوداروی آمریکا (FDA) تأیید شده و برای درمان صرع به بازار آمده است. این دارو به صورت قرص‌هایی ساخته می‌شود که با یک جرعه آب به سرعت حل می‌شوند و مصرف آن برای بیمارانی که بلع قرص برایشان دشوار است، بسیار آسان‌تر شده است.
به‌طور خلاصه، چاپ سه‌بعدی داروها یعنی ساخت دارویی که دقیقاً مناسب بدن و نیازهای هر فرد باشد؛ درست مثل دوختن لباس مخصوص برای هر نفر، نه استفاده از لباس‌های آماده و یک‌شکل برای همه!
مزایای کلیدی
_افزایش اثربخشی درمان و کاهش عوارض جانبی، زیرا هر بیمار دقیقاً داروی مناسب خود را دریافت می‌کند.
_امکان تولید دارو با دوزهای خاص و ترکیب چند دارو در یک قرص برای بیماران با بیماری‌های مزمن یا چندگانه.
_بهبود پایبندی بیماران به درمان به دلیل ساده‌تر شدن مصرف دارو و کاهش تعداد قرص‌ها.
_کاهش خطاهای دارویی و بهینه‌سازی مصرف منابع دارویی.
شخصی‌سازی داروها
داروسازان می‌توانند دوز، شکل و سرعت رهایش دارو را متناسب با نیازهای فردی بیمار (مثلاً کودکان، سالمندان یا بیماران با متابولیسم خاص) تنظیم کنند.
مثال: تولید قرص‌هایی با ترکیب چند دارو (پُلیپیل) برای کاهش تعداد قرص‌های مصرفی بیماران مزمن.
بهبود اثربخشی:
ساختارهای پیچیده (مثل قرص‌های با لایه‌های مختلف) امکان رهایش کنترل‌شده دارو در زمان‌ها یا مکان‌های خاص در بدن را فراهم می‌کنند.
تولید در محل (On-Demand Manufacturing):
امکان تولید دارو در داروخانه‌ها یا بیمارستان‌ها، کاهش هزینه‌های نگهداری انبار و جلوگیری از کمبود دارو.
پشتیبانی از داروهای نادر:
تولید مقرون‌به صرفه داروهایی با تقاضای کم که برای بیماران مبتلا به بیماری‌های نادر حیاتی است.
کاربردهای عملی
_درمان بیماری‌های نادر یا شرایطی که نیاز به دوزهای خاص و غیرمتعارف دارند.
_تولید داروهای کودکان و سالمندان که به دوزهای دقیق‌تر و اشکال دارویی متفاوت نیاز دارند.
_امکان پاسخ سریع به شرایط اپیدمی یا نیازهای خاص جمعیتی با تولید سفارشی دارو.
چشم‌انداز آینده
با رشد سریع این فناوری، پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک، داروخانه‌ها و مراکز درمانی به چاپگرهای سه‌بعدی مجهز شوند و داروسازان بتوانند بر اساس نسخه و مشخصات فردی بیمار، داروی اختصاصی را در محل تهیه کنند. این تحول، نقش داروساز را از یک توزیع‌کننده صرف دارو به یک متخصص طراحی و تولید داروی شخصیسازیشده ارتقا خواهد داد.
«در آینده داروهای شخصیسازیشده پرینت و تولید خواهد شد، رشد پرسرعت این فناوری بسیار انکارناپذیر است. بدون شک داروهای پرینت سه‌بعدی چشم‌انداز روشنی از آینده را نشان می‌دهند و روال کنونی درمان را دگرگون خواهند کرد.»
بخش دوم
نقش داروسازان در این اکوسیستم
داروسازان بهروز می‌توانند در حوزه‌های زیر با این فناوری همگام شوند:
طراحی فرمولاسیون
مشارکت در طراحی ساختارهای دارویی با استفاده از نرمافزارهای تخصصی چاپ سه بعدی.
کنترل کیفیت
نظارت بر پارامترهای حیاتی مانند دوز دقیق، پایداری و زیستفراهمی داروهای چاپ شده.
مشاوره به بیماران
آموزش بیماران در مورد مزایای داروهای شخصیسازیشده و نحوه مصرف آن‌ها.
تحقیق و توسعه
همکاری با شرکت‌های فناوری برای بهینه‌سازی مواد اولیه و فرآیندهای چاپ.
* چالش‌ها و فرصت‌ها
– چالش‌ها
نیاز به استانداردسازی و مقررات‌گذاری دقیق برای تضمین ایمنی.
هزینه اولیه بالا برای تجهیزات و آموزش تخصصی.
– فرصت‌ها
ورود به بازار داروهای دیجیتال (Digital Medicines) که ترکیبی از داروهای چاپ‌شده و سنسورهای بلعیدنی هستند.
داروخانه‌های هوشمند با قابلیت چاپ سریع داروهای سفارشی.
* چگونه دانش خود را بهروز کنیم؟
– شرکت در دوره‌های تخصصی چاپ سه بعدی و نانوفناوری.
– همکاری با استارتآپ های فعال در حوزه HealthTech (مثل Aprecia Pharmaceuticals یا FabRx).
– مطالعه منابعی مانند مجله International Journal of Pharmaceutics یا شرکت در کنفرانس‌هایی مانند 3D Printing in Medicine.
نتیجه‌گیری
چاپ سه‌بعدی داروها نه تنها مرزهای تولید دارو را بازتعریف می‌کند، بلکه داروسازان را از نقش سنتی توزیع دارو به سازندگان فعال داروهای آینده تبدیل می‌کند. این فناوری با ترکیب شخصی‌سازی، نوآوری و کاربردپذیری عملی، فرصتی بی‌نظیر برای داروسازان فراهم می‌کند تا در خط مقدم تحولات سلامت قرار گیرند.
/انتهای پیام/
