چالش‌های تولید تجهیزات پزشکی در ایران/
مهندس مهتاب ایلچی: تولید تجهیزات پزشکی یکی از حوزه‌های حساس و استراتژیک کشورها، و نقش‌آفرین در نقاطی‌است که شاید از چشم‌دید عموم مردم پنهان باشد.
در ایران نیز، با توجه به نیازهای روزافزون به تجهیزات پیشرفته و کاربردی در نظام سلامت، تولید داخلی این تجهیزات به‌عنوان یکی از اولویت‌های اساسی مطرح است. تجهیزات پزشکی شامل دستگاه‌ها، ابزارها و فناوری‌هایی است که در تشخیص، درمان، پایش و پیشگیری از بیماری‌ها کاربرد دارند و می‌توانند نقشی مستقیم و قابل توجه در ارتقای کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی ایفا کنند.
در سال‌های اخیر، به‌‌رغم پیشرفت‌های قابل توجه در زمینه‌های مختلف صنعتی، تولید تجهیزات پزشکی در ایران با چالش‌هایی متعدد روبه‌رو بوده است. این چالش‌ها نه تنها به محدودیت‌های فنی و تکنولوژیکی مربوط می‌شود، بلکه موانع اقتصادی، سیاسی و حتی اجتماعی نیز تأثیراتی زیاد بر روند توسعه این صنعت دارند. یکی از مهم‌ترین مشکلات، وابستگی به واردات قطعات و مواد اولیه است که موجب افزایش هزینه‌ها و در نتیجه محدودیت در رقابت‌پذیری محصولات داخلی می‌شود. همچنین، قوانین و مقررات پیچیده، تحریم‌های اقتصادی و کمبود منابع مالی، تولیدکنندگان داخلی را با مشکلاتی فراوان مواجه کرده است.
علاوه بر این، کمبود نیروی انسانی متخصص و آموزش‌دیده در حوزه تولید تجهیزات پزشکی، به همراه محدودیت‌های پژوهشی و نوآوری، از دیگر مشکلاتی است که مانع رشد سریع این صنعت در کشور شده است. در این میان، دولت‌ها نیز با برنامه‌ریزی‌های نادرست یا ناکافی، نتوانسته‌اند به‌طور مؤثر از تولیدکنندگان داخلی حمایت کنند.
به همین ترتیب، صنعت تجهیزات پزشکی ایران بیشتر تحت تأثیر واردات قرار دارد و بسیاری از شرکت‌ها برای بقا در بازار داخلی مجبور به رقابت با برندهای خارجی هستند.
در این مقال، به بررسی چالش‌های مختلف تولید تجهیزات پزشکی در ایران، و نیز شناسایی و تحلیل مشکلات کلیدی این صنعت، و کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی در کشور می‌پردازیم و راهکارهای ارتقای خودکفایی را هم بررسی می‌کنیم.
بررسی چندین چالش عمده
- تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی
- تحریم‌ها اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر واردات مواد اولیه و فناوری‌های پیشرفته دارند. تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی در ایران به دلیل محدودیت‌های دسترسی به تکنولوژی‌های روز دنیا و مواد اولیه خاص، با مشکلات زیادی مواجه هستند. تحریم‌ها شاید مستقیم اعمال نشوند، اما با بسته بودن مناسبات تبادل در بانک‌های جهانی، فرصت به دلال‌بازی‌ها و واسطه‌ها داده شده و انحراف از مسیر…
- کمبود یا محدودیت در تأمین مواد اولیه
- بسیاری از مواد اولیه برای ساخت تجهیزات پزشکی به‌صورت وارداتی هستند و مشکلات اقتصادی، نرخ ارز و تحریم‌ها باعث شده تأمین این مواد با هزینه‌های بالاتر و در برخی موارد با مشکلات موجود در واردات روبه‌رو باشد.
- کمبود سرمایه‌گذاری و حمایت‌های مالی
- سرمایه‌گذاری در صنعت تجهیزات پزشکی یکی از چالش‌های مهم است. بسیاری از شرکت‌ها با مشکل تأمین منابع مالی روبه‌رو هستند که باعث کاهش کیفیت یا محدودیت در تولیدات می‌شود. همچنین نبود یا کمبود حمایت‌های دولتی برای توسعه این صنعت، بر رشد آن اثر منفی گذاشته است.
- عدم دسترسی به فناوری‌های نوین
- به‌طور خاص در بخش‌های پیشرفته‌تر مانند دستگاه‌های تصویربرداری، رباتیک و تجهیزات جراحی، تولیدکنندگان داخلی به دلیل کمبود فناوری و زیرساخت‌های تحقیق و توسعه (R&D)، قادر به رقابت با برندهای بین‌المللی نیستند.
- توافق‌نامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی
- استانداردهای بین‌المللی برای تولید تجهیزات پزشکی (مثل ISO و CE) به‌طور مرتب به‌روز می‌شوند، و تولیدکنندگان داخلی باید در تلاش باشند تا این استانداردها را رعایت کنند. اما تغییرات سریع در این استانداردها و هزینه‌های سنگین برای به‌روزرسانی محصولات ممکن است برای تولیدکنندگان چالش‌ساز باشد.
- نیاز به مهارت‌های تخصصی و نیروی انسانی ماهر
- تولید تجهیزات پزشکی نیازمند تخصص بالا در حوزه‌های مختلف مانند مهندسی پزشکی، الکترونیک، مواد و طراحی است. در ایران، آموزش و پژوهش در این زمینه‌ها هنوز به‌اندازه کافی گسترده و تخصصی نشده است و کمبود نیروی انسانی ماهر ممکن است بر کیفیت تولید تأثیر منفی بگذارد.
- رقابت با محصولات وارداتی
- تجهیزات پزشکی وارداتی به دلیل کیفیت بالا و برندهای معتبر، رقابت زیادی با محصولات تولید داخل دارند. این رقابت ممکن است مانع از رشد بازار داخلی شود، به‌خصوص در شرایطی که محصولات وارداتی از حمایت‌های ویژه‌ای برخوردار هستند.
- مقررات و بوروکراسی‌های دولتی
- فرآیندهای اداری پیچیده برای دریافت مجوزها و گواهی‌نامه‌ها، یکی دیگر از چالش‌هاست. طولانی بودن روند دریافت مجوزهای لازم برای تولید، صادرات یا حتی فروش محصولات، یکی از عوامل محدودکننده است.
- مشکلات بازاریابی و تبلیغات
- محدودیت‌های تبلیغاتی و نبود یک استراتژی مناسب برای معرفی محصولات داخلی به بازارهای جهانی باعث شده که تجهیزات پزشکی تولید داخل نتوانند به خوبی در بازارهای بین‌المللی عرضه شوند.
البته حسب روش‌های احتیاطی -به ارث رسیده از دهه‌های قبل- فعالان این حوزه به رسانه‌ها و معرفی محصولات‌شان هم کمتر رغبتی نشان می‌دهند! که خود این موضوع، اهداف شناختی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دوران جدید، دوران رسانه‌ها، انبوه داده‌ها و اطلاعات است.
پیشنهاددهایی برای حل چالش‌ها:
- تقویت همکاری‌های بین‌المللی: برقراری ارتباط با کشورهای دوست و هم‌پیمان، ای‌بسا بتواند در زمینه تأمین مواد اولیه و فناوری به حل مشکل تحریم‌ها کمک کند.
- ایجاد صندوق‌های حمایتی و تسهیلات مالی: برای تسهیل در تأمین مالی پروژه‌های تحقیق و توسعه و تولید تجهیزات پزشکی.
- تقویت آموزش و پژوهش در مهندسی پزشکی: به‌منظور ایجاد نیروی کار ماهر و با دانش روز.
- همکاری بین تولیدکنندگان و مراکز تحقیقاتی: برای بهبود کیفیت و نوآوری در محصولات.
- ایجاد تحول در نگاه خود فعالان این حوزه، به‌روزرسانی و این‌زمانی کردن مسائل.
/انتهای پیام/
